NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

POLEN, TSJECHEN EN HONGAREN mogen opgelucht ademhalen. In 1999, als de NAVO haar vijftigste verjaardag viert en de val van de Muur tien jaar geleden zal zijn, zullen zij toetreden tot de Atlantische Verdragsorganisatie. Bij de uitbreiding van de NAVO zal het, in Clintons woorden, gaan om ,,het verschaffen van een serieuze veiligheidsgarantie aan onze nieuwe bondgenoten''. De president sprak gisteren in Detroit, in het Midden-Westen, waar veel Amerikanen van Oosteuropese afstamming wonen. Hoewel de president geen enkel land bij naam noemde, staat het vast dat Polen, Tsjechië en Hongarije het eerste echelon nieuwe leden zullen vormen.

De NAVO is een bondgenootschap van de Verenigde Staten, Canada, een aantal Noord-, West- en Zuideuropese landen plus Turkije. Maar het is geen geheim dat de Verenigde Staten er de dienst uitmaken. Zij zijn immers het enige land dat de in artikel 5 van het verdrag aangegane verplichting tot wederzijdse bijstand in het geval van agressie tegen een van de lidstaten betekenis geeft. Hoezeer de tijden zijn veranderd en hoezeer de NAVO van karakter is veranderd, het verdrag is ongewijzigd en Clintons verzekering dat uitbreiding betekent ,,extending the most solemn security guarantee to our new allies'' lijkt dan ook niet voor tweeërlei uitleg vatbaar.

VOOR DE DRIE meest betrokken Oosteuropese landen is de verklaring van de Amerikaanse president de verwezenlijking van een verlangen dat zij vanaf de opheffing van het Warschaupact hebben gekoesterd. Niet de neutraliteit van landen als Oostenrijk, Finland en Zweden zagen zij als hun voorland, maar juist de regelrechte opname in het defensiepact van het Westen. Wat er ook inmiddels voor moois is bedacht in de sfeer van gezamenlijke vredesbehartiging - het Partnerschap voor de vrede komt in gedachten - in Warschau, Praag en Boedapest heeft toetreding tot de NAVO maar één betekenis: de best denkbare verzekering tegen eventuele agressie uit het Oosten, met name van de kant van Rusland. Clintons woorden komen aan die voorstelling van zaken tegemoet: ,,Als we toestaan dat het IJzeren Gordijn wordt vervangen door een sluier van onverschilligheid, zullen we later een veel hogere prijs betalen.''

Hiermee is niet alles gezegd. Want waar de uitbreiding van de NAVO met nieuwe leden problemen zal oplossen, zij schept ook nieuwe. De eerste vraag die opkomt, luidt: wat gebeurt er met de landen die pas later of helemaal geen lidmaatschapskaart uitgereikt zullen krijgen?

HET WAS NIET voor niets dat Clinton geen namen noemde. De druk op de kandidaten om hun zaken te regelen zou kunnen afnemen, als een rangorde van toetreding vroegtijdig zou worden bekendgemaakt. Van nieuwe leden wordt verwacht dat zij de democratie en de markteconomie in het hart hebben gesloten en dat zij hun minderheidsproblemen naar behoren hebben geregeld. Die voorwaarden zijn geen sinecure. Roemenië en Slovenië hebben al laten weten dat ook zij haast willen maken en zij zullen zich ernstig teleurgesteld tonen als hun lidmaatschap lange tijd in het vage wordt gehouden.

Maar dan de landen die zo goed als zeker niet in aanmerking zullen komen, Oekraïne en de Baltische landen? Zullen zij nu juist niet aan extra druk uit Moskou worden blootgesteld als zij aan zichzelf worden overgelaten? Clintons uitspraak over ,,een sluier van onverschilligheid'' zou dan wel eens een onbedoelde betekenis kunnen krijgen. En hoe komt de Europese kaart er uit te zien als de Baltische landen wel tot de Europese Unie worden toegelaten? - waartegen Moskou geen bezwaar maakt.

HET HOOFDPROBLEEM is natuurlijk Rusland zelf. De Russische machthebbers hebben zich min of meer neergelegd bij de onvermijdelijkheid van de uitbreiding. Maar zij waarschuwen steeds weer voor de gevolgen. Het Russische wantrouwen tegen het Westen, nog steeds stevig geworteld, zou in een mate kunnen toenemen, zeggen zij, die juist dat teweegbrengt wat de uitbreiding van de NAVO moet verhinderen: destabilisatie van Midden- en Oost-Europa. Amerikaanse (en Duitse) verzekeringen dat de NAVO nu juist de beste veiligheidsgarantie is voor alle Europeanen, de Russen inbegrepen, doen wel een bijzonder stevig beroep op de Russische fantasie. De geschiedenis leert de Russen dat het Westen, hoe benijdenswaardig op zichzelf ook, beter op enige afstand van het Russische moederland kan worden gehouden.

De NAVO noemt zich bereid Moskou een heel eind tegemoet te komen. Er zal een Handvest moeten komen waarin de onderlinge verhoudingen worden geregeld en waarin Russische verlangens, zegt men, ten volle tot uitdrukking zullen moeten komen. Bijvoorbeeld zou naar de wens van Moskou remilitarisering van Midden- en Oost-Europa moeten zijn uitgesloten. Zoals met betrekking tot de voormalige DDR wordt aangehouden: geen stationering van nucleaire wapens en van vreemde troepen. Omgekeerd zouden de nieuwe leden het dan vooral van bij verdrag toegezegde in plaats van fysieke garanties moeten hebben, voorzover die fysieke garanties steun aan en modernisering van de eigen strijdkrachten te boven gaan.

OP HET NAVO-HOOFDKWARTIER in Brussel is men vol overtuiging bezig met de verwezenlijking van de kwadratuur van de cirkel. In een vraaggesprek in deze krant legde NAVO-secretaris-generaal Solana daar deze week nog getuigenis van af. Open blijft wat op den duur de reactie van het Kremlin zal zijn. Washington toont zich dezer dagen vol goede moed. Het Clinton-team laat zich door de verrassende gebeurtenissen daar niet van de wijs brengen. Maar het is nog lang geen 1999.