NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

Woorden en ideeën gaan voor mooie plaatjes

Door RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
In een tijd dat televisiedocumentaires steeds kunstzinniger lijken te worden, vallen de produkten van Brian Lapping Associates in Londen op door strenge vormgeving. Neem de serie The Reagan Legacy, waarvan de VPRO morgenavond de eerste aflevering uitzendt: belangrijke mannen uit de omgeving van de voormalige Amerikaanse president (1981-1989) doen een boekje open over de besluitvorming in het Witte Huis, zonder opsmuk, gezeten voor een onbestemde boekenkast. Een heel verschil met - om een voorbeeld te noemen - de overweldigende vormgeving van The People's Century, de geweldige serie over de geschiedenis van de Twintigste Eeuw (waarvan de BBC vandaag overigens de eerste tien delen herhaalt).

,,Woorden en ideeën gaan voor plaatjes'', zegt Norma Percy, uitvoerend producente van The Reagan Legacy. Stephen Clarke, die de eerste aflevering, over de besluitvorming rond Reagans belasting- en economische politiek regisseerde, is het daar helemaal mee eens: ,,Je kunt natuurlijk, wanneer het gaat over de bouw van kernraketten, de geïnterviewde meenemen naar een nucleaire basis, en hem laten praten, staande in een lift. Maar er zijn maar weinig mensen, die zulke goede acteurs zijn dat ze daar iets van terecht brengen. En ik hoor Brian Lapping al zeggen, als ik met zoiets terug zou komen, 'wat is daarvan de zin?' Het zou onmiddellijk sneuvelen op de montagetafel.''

De documentaires van Brian Lapping Associates bedoelen inzicht te verschaffen in besluitvormingsprocessen op hoog niveau, die achter besloten deuren plaatsvonden - niets meer en niets minder. Het bekendste en succesvolste voorbeeld van deze televisie-geschiedschrijving tot nu toe was The Death of Yugoslavia, de geruchtmakende serie waaraan o.a. de presidenten van alle ex-Joegoslavische republieken hun versie van de burgeroorlog bijdroegen.

Brian Lapping begon zijn bedrijf in 1988. Voor het Britse commerciële televisiestation Granada had hij jarenlang World in Action geleid, een wekelijks programma over wereldpolitiek. De smaak van de documentaires met een lange adem ontwikkelde hij met het maken van een 14-delige serie over de afwikkeling van het Britse wereldrijk (End of an empire). Toen kwam het moment dat de regering-Thatcher de financiële eisen voor de commerciële stations zo hoog opschroefde, dat Granada geen geld meer had voor dit soort ambitieuze projecten. Brian Lapping begon voor zichzelf en vond de BBC geïnteresseerd in zijn eerste grote project: The Second Russian Revolution, waarin een keur van vooraanstaande Russen vertelde hoe het in Moskou tot perestroika en glasnost gekomen was.

Bij Brian Lapping Associates is maar een handjevol mensen in dienst, vertelt Norma Percy, die met Brian lapping in 1988 het bedrijf heeft gesticht. ,,The Death of Yugoslavia is maar door drie, vier mensen gemaakt. Toch zijn het dure produkties, omdat we heel lang bezig zijn met de voorbereidingen. The Death of Yugoslavia heeft ons bijna financieel de das had omgedaan.''

De financiering van documentaires blijft een gok. The Reagan Legacy is gemaakt met geld van Discovery, het Amerikaanse station voor documentaires. In de loop van het project snoeide Discovery plotseling in het budget, zodat de serie over Reagan tot twee beperkt moest blijven - volgende week zendt de VPRO deel twee uit, over Reagans defensiepolitiek. ,,De financiering is heel lastig op het moment'', zegt Clarke. Desondanks is Brian Lapping Associates de research begonnen voor een nieuwe, ambitieuze serie - een geschiedenis van vijftig jaar conflict in het Midden-Oosten.

In de eerste aflevering van The Reagan Legacy - een wereldpremière omdat Discovery in de VS de serie pas aan de vooravond van de presidentsverkiezingen in november zal uitzenden - blijkt dat Reagans belasting- en begrotingspolitiek een onbestuurd schip was. Bij zijn eerste verkiezingscampagne had ex-acteur Ronald Reagan drastische belastingsvermindering en evenwicht tussen de inkomsten en uitgaven van staat beloofd. De vermindering van de belastinginname viel de helft groter uit dan Reagan had gewenst, omdat de Democraten de meerderheid hadden in het Congres en elke conservatieve Democraat individueel met concessies moest worden gepaaid om voor Reagans financieel programma te stemmen. De staatsuitgaven namen echter geenszins af, oa. de minister van defensie, Caspar Weinberger, een verdubbeling van zijn budget wenste.

Weinberger kreeg zijn zin, waarbij Reagan in laatste instantie werd overgehaald door hem een cartoon-tekening te laten zien waarin een slappe defensie werd vergeleken met een bloeiende defensie, afgebeeld als respectievelijk een slapjanus en een krachtpatser van Schwarzeneggeriaanse proporties.

Grafische verbeelding speelt ook een grote rol in aflevering twee, met zijn pakkende animatiefilmpjes over de werking van SDI, waarbij opgewekte laserstralen de Russische raketten restloos vernietigen. De onthullingen in deze aflevering zijn vooral te vinden in de vraaggesprekken met ex-Sovjet-functionarissen. Daaronder een met chef-staf maarschalk Achromejev, die in 1991 na de coup in Moskou zelfmoord pleegde. Dit interview was in 1988 gemaakt voor The Second Russian Revolution maar destijds niet gebruikt. Het blijkt dat het politiek-militair establishment in de tijd van Gorbatsjov inderdaad diep onder de indruk was van SDI - meer onder de indruk dan de Amerikaanse militaire leiding voor wie Reagan in eerste instantie zijn SDI-plannen geheim wilde houden, en die ernstig twijfelde aan de praktische uitvoerbaarheid van SDI. Moskou daarentegen was tot de conclusie gekomen dat voortzetting van de wapenwedloop met de VS voor de Sovjet-Unie geen zin meer had, aangezien de USSR niet in staat zou zijn met een antwoord op SDI te komen.

The Reagan Legacy heeft enkele maanden voorbereidingstijd gekost, maar het vinden van gesprekspartners was geen groot probleem, vertelt Clarke. ,,In Amerika zijn politici gewend aan televisie. Niemand stelde ook eisen zoals inzicht in de manier waarop we zijn bijdrage monteerden. Op zulke voorwaarden gaat Brian Lapping Associates trouwens nooit in.'' Jammer dat de cartoon die Reagan overtuigde van de noodzaak van verdubbeling van het defensiebudget niet in beeld komt. Clarke: ,,Ja, die had ik graag gehad. Weinberger heeft nog beloofd, er naar te zullen zoeken. Maar hij was nergens te vinden. Het is alweer vijftien jaar geleden, moet je rekenen.''

The Reagan Legacy, Ned.3, 21.05-22.00u.