NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur WUBBY LUYENDIJK
HILVERSUM, 5 AUG. Na elf jaar is voor Elleke van Doorn geen plaats meer achter de presentatietafel van Het Journaal. Twee weken geleden maakte de NOS bekend dat ,,overeenstemming is bereikt over de beeindiging van haar dienstverband''.

De nieuwslezeres vocht haar ontslag aan bij de kantonrechter. En hoewel daar ,,een keurige materiële regeling'' uit voortvloeide, blijft de vijftigjarige Van Doorn met een onbehaaglijk gevoel zitten. De reden van het gedwongen vertrek werd haar nooit duidelijk. ,,Toen ik ernaar vroeg vertelde toenmalig hoofdredacteur Gerard van der Wulp dat presenteren eindig is. De stofkam moest door het team, zei hij, net zoals decors af en toe aan vervanging toe zijn.'' De NOS wijt het ontslag van de nieuwslezeres aan ,,haar kwaliteit''. Maar op de vraag waarin Van Doorn precies tekortschoot, wil waarnemend hoofdredacteur Jan Rodenburg niet ingaan. Van een journalistiek feilen kan in de ogen van Van Doorn geen sprake zijn omdat haar een vervangende baan werd aangeboden als eindredacteur. Die zware journalistieke functie wimpelde ze af. ,,Met twee opgroeiende tieners wil ik niet 24 uur per dag met mijn werk bezig zijn - mijns inziens vereist voor een goed eindredacteur. Dat heb ik al zestien jaar lang gedaan als radioverslaggeefster bij de NCRV.'' Evenmin ontbrak het de nieuwslezeres aan populariteit bij de kijkers. In een lezersonderzoek van het blad Panorama en een steekproef van het bureau Lagendijk gold zij in 1995 als publiekslieveling onder de vrouwelijke nieuwslezers verbonden aan de NOS. En duidelijk is dat ook vakgenoten geen tekortkomingen bij Van Doorn bespeuren, zo achterhaalde haar advocaat. Met haar presentatie is niets mis, vertelden twaalf presentatoren, onder wie Sonja Barend en Mies Bouwman.

De publieke opinie heeft het ontslag inmiddels bestempeld als een typisch geval van leeftijdsdiscriminatie. Minister Sorgdrager (Justitie) liet zich tegenover de commissie gelijke behandeling ontvallen dat het ,,te gek'' is dat een televisieomroepster op grond van haar leeftijd aan de kant wordt geschoven. En kijkers klagen op opiniepagina's van kranten over een eenzijdige verjongingskuur voor vrouwen bij het NOS-Journaal. ,,Of hebben Joop van Zijl en Philip de Hakkelaar (Freriks, red.) de 50 nog niet bereikt?''

Feit is dat Het Journaal komend televisieseizoen een renovatie ondergaat. De twee nieuwe jonge ankervrouwen Sacha de Boer en Debbie Petter moeten afkalving van het marktaandeel keren en meer jongere kijkers trekken. Kijkcijfers wijzen uit dat het RTL-nieuws terrein wint, ook al kijken in absolute aantallen nog altijd meer mensen naar Het Journaal. Het RTL-nieuws slaagt erin een constant percentage televisiekijkers te trekken, dat dat van Het Journaal soms overtreft. Bovendien vormt de aangekondigde nieuwszender van RTL een mogelijke bedreiging voor het NOS-Journaal.

Waarnemend hoofdredacteur Rodenburg ontkent dat Het Journaal ,,de presentatorenclub bewust verjongt''. Hij spreekt liever van een ,,verbredingspolitiek''. De aanstelling van Petter en De Boer werd in de eerste plaats mogelijk door uitbreiding van zendtijd, beklemtoont hij, niet door het ontslag van Van Doorn. Vanaf 26 augustus wordt het late nieuws ondergebracht in een nieuw sportprogramma, Studio NOS. Het programma wordt gepresenteerd door een koppel, een nieuwslezer en een gezicht van Studio Sport. Rodenburg: ,,Ja, we hebben dames met uitstraling aangesteld. En ja, ze zijn jonger dan de vrouwen die we nu hebben zitten. Maar is dat niet logisch wanneer je nieuwe mensen zoekt voor een team met overwegend veertigers en vijftigers? Voor een zo breed mogelijk publiek streef je een representatieve club nieuwslezers na.''

Dat kijkers concluderen dat de presentatie van Het Journaal uitsluitend voorbehouden is aan oude heren met een journalistiek aura en jongere, aantrekkelijke meisjes, spijt Rodenburg. Eerlijk gezegd bevreemdt het hem ook, want het is onwaar. Wat te denken van Henny Stoel, die is ouder dan Van Doorn? Bovendien is onlangs de jonge Frank du Mosch, afkomstig van het Jeugdjournaal, aangesteld als verslaggever die af en toe mag presenteren.

Voor nieuwslezers anno 1996 is niet leeftijd doorslaggevend, benadrukt Rodenburg, maar een eigen stijl. Met de komst van nieuwe televisienetten en commerciële zenders vol met soaps, drama en spelletjesgeweld, is de persoonlijke neutraliteit opgeofferd ten faveure van het gezicht dat mensen bindt. Technisch lezen volstaat niet meer, ,,ook voor het journaal geldt: televisie=beeld=persoon'', meent de waarnemend hoofdredacteur. Rodenburg: ,,Het gezicht is aanlegplaats. De presentator moet bovendien vertrouwen scheppen, dat maakt kijkers honkvast. Wat je ziet is dat een zekere eigen stijl met een snelle kwinkslag, een slimme vraag, daarvoor essentieel is: dat vergroot de toegankelijkheid. De nieuwslezer hoeft geen grootste gemene deler meer te zijn die voor iedereen aanvaardbaar is. Dat komt doordat TV minder orakel is geworden, steeds meer ontspannend en amuserend wordt. Televisie is informeler geworden, ook het nieuws. De huiskamer wordt niet meer voor het nieuws stilgezet.''

De commerciëlen nemen de vernieuwingspolitiek van Het Journaal ,,zeer serieus'', reageert hoofdredacteur Rik Rensen van RTL-nieuws. Extern onderzoek in opdracht van RTL heeft hem onlangs geleerd dat nieuwskijkers veel belang hechten aan gezichten, tekstuele en inhoudelijke toegankelijkheid, traditie, en herkenbare items uit Nederland. Rensen: ,,In hun 41e levensjaar hebben ze bij de concurrentie door dat het om anchors gaat, niet om vlakke nieuwslezers. Iedere goede actrice kan nieuwslezer zijn, maar geen anchor. Anchors zijn topjournalist. Een anchor moet goed kunnen lezen, moet kennis van zaken hebben en scherp kunnen interviewen. Een anchor draagt het programma. Bij een bulletin als Nova kan dat makkelijk, een nieuwsbulletin vereist meer afstand van een anchor. Persoonlijk vind ik dat Het Journaal met Philip Freriks begin dit jaar al een goede heeft aangesteld. Alleen moet hij zich niet te veel vereenzelvigen met het onderwerp. Dan spat hij van het scherm af en schaadt hij de inhoudelijke neutraliteit.''

Eigen stijl? Het technisch lezen passé? Van Doorn geeft toe dat ze nooit zo makkelijk kon ,,doorkletsen als Joop van Zijl doet bij calamiteiten en technische storingen''. Anderzijds had ze nooit Mevrouw de Schermpersoonlijkheid willen worden. ,,Misschien ben ik te streng in de leer'', peinst ze in haar huis in Hilversum. ,,Als nieuwslezer probeerde ik het nieuws goed gearticuleerd te vertellen aan een bekende die ik in gedachte nam. Een intensieve briefwisseling met de schrijver A. den Doolaard heeft me daarvan bewust gemaakt. Uit de intonatie raadde hij keer op keer mijn stemming - heel genant. Hij leerde me dat je niet sober genoeg kunt zijn.'' Dan, zelfverzekerd: ,,Nee, ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het NOS-Journaal een nieuwe richting inslaat. En dat ik als eerste weg moest omdat ik een meegaand type ben. Maar ik vraag me ten zeerste af of kijkers die nieuwe aanpak zullen waarderen. Poppenkast kan per slot van rekening ten koste gaan van inhoudelijke objectiviteit en betrouwbaarheid.''