NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

DOOR RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
De bomaanslag in Atlanta heeft in ieder geval aangetoond dat Nederland niet het enige land is waar televisiestations slechts met kunst- en vliegwerk beelden van de ramp of de plaats van de ramp kunnen bemachtigen, en autoriteiten van mening zijn dat de televisie er in de eerste plaats is om hun sussende bezweringsformules en breed uitgemeten condoleances aan de nabestaanden door te geven.

Na de vliegramp te Eindhoven had men dat even kunnen denken. Zenuwachtige gezagsdragers beletten de diverse televisiestations van Nederland in het maken van reguliere opnamen van het brandende wrak, zodat zulke beelden slechts op grote afstand (vaag) of vanuit boomtoppen (onvolledig) gemaakt konden worden.

Het meest gehoorde excuus voor zulke restricties - die in feite neerkomen op censuur vooraf - is dat de aanwezigheid van cameraploegen de reddingswerkzaamheden zou kunnen belemmeren. Erg geloofwaardig is dit argument niet: de situatie bij het Eindhovense vliegtuigwrak was zodanig dat vermoedelijk al vlug duidelijk was dat er niet veel meer te redden viel.

Autoriteiten houden niet van rampen. Rampen wekken al vlug de indruk dat zij ergens hebben gefaald, en het veelal chaotisch ogende gebeuren vlak na een ramp kan de mening doen postvatten dat de autoriteiten de wereld niet voor honderd procent in de hand hebben - de nachtmerrie van iedere ambtenaar.

Televisiestations en televisiekijkers houden wel van rampen - tenminste, als er buiten hun schuld een heeft plaatsgevonden willen zij daarover graag uitgebreid en in vivo geïnformeerd worden. Ik zie niet in waarom gezagsdragers het recht zouden hebben na een ramp aan die informatie vooraf restricties te stellen: 'censuur' wordt in fatsoenlijke landen immers pas achteraf bedreven. Aan de hand van de wet, als uitgezonden bijdragen bijvoorbeeld smaad zouden bevatten of staatsgeheimen over straat strooien. Of in de vorm van maatschappelijke kritiek, wanneer de rampverslagen strijdig zijn met de goede smaak of de consideratie aan nabestaanden verschuldigd.

Na de vliegramp bij Eindhoven bleek eigenlijk alleen maar de directie van een ziekenhuis in de omgeving in staat te voldoen aan de journalistieke vraag naar zakelijke berichtgeving en had daarvoor ook een voorlichter vrijgemaakt. Alle overige mogelijke bronnen - uniformdragend of niet - hulden zich in nevelen. Maar voordat zij voor alle werkelijke vraagstukken verwezen naar toekomstige onderzoekingen, namen bijna allen de gelegenheid te baat met geroerde stem de nabestaanden te condoleren. Wanneer je op zo'n rampavond veel televisieuitzendingen achter elkaar ziet, klinkt al dat rouwbetoon al spoedig vals in de oren: met emotioneel vertoon moet eigen feilen aan het oog onttrokken worden. Zo functioneert dat: twee weken na de ramp staat de pompeuze herdenkingsplechtigheid voor de slachtoffers bij velen nog op het netvlies. De intrigerende vraag echter, waarom de burger-brandweer lange tijd geen toegang tot het rampterrein kon krijgen, is daarentegen grotendeels weer vergeten. Van overheidswege ingesteld rouwbetoon dient ter neutralisering van smetten op het overheidsblazoen. Wat ooit is ontstaan als uiting van beleefdheid of mededogen is verworden tot een instrument van propaganda - of erger, van pr.

Vrome praat van geschokte gezagsdragers was na de bomaanslag in Atlanta geenszins afwezig van de Amerikaanse networks, die een groot deel van de zaterdag hun continue berichtgeving ook over Europa uitstortten. Ook hier bleek plechtigheid omgekeerd evenredig met het informatief gehalte. NBC, dat alle beeldrechten van de Olympische Spelen bezit, maar een opname van de explosie zelf ontbeerde, was veel ritueler van toon dan CNN, dat van een toerist een opname van de knal in handen kreeg. Beide stations leken verder enigszins te schromen de explosie al te nadrukkelijk in een contekst van verder feilen bij de organisatie van de Spelen te plaatsen.

Maar het voornaamste verschil met de ramp in Eindhoven was toch wel, dat in de Verenigde Staten geen autoriteit het in zijn hoofd zou halen de media rondweg alle zakelijke informatie te weigeren. Informatief hoogtepunt was de persconferentie van twee politieagenten die enkele minuten voor de ontploffing het fatale grasveldje vol dronken concertbezoekers hadden ontruimd. Zij deden weinig moeite de onbeholpenheid van zo'n actie te verhelen: er komen nu eenmaal heel veel bommeldingen binnen en dan ga je niet elke keer paniek zaaien. Dus hadden ze eerst maar eens een bomverkenner laten komen, die er verstand van had. Pas toen die, luttele minuten voor de explosie, had geconstateerd dat er inderdaad iets niet pluis was, waren ze maar met zachte hand aan de ontruiming van de directe omgeving begonnen - nog steeds zorgvuldig het woord 'bom' en dus paniek vermijdend.

Kijk, zo hoort dat - rauwe werkelijkheden vragen om rauwe berichtgeving. Misschien moet dat Nederlandse gezagsdragers wat krachtiger dan voorheen aan het verstand worden gebracht. Wie niets te melden heeft, verliest zijn recht op rouwbeklag.