NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

DOOR HENK VAN GELDER
Dat de toenmalige Nederlandse Televisie Stichting op 5 januari 1956 de eerste aflevering kon uitzenden van een dagelijks tv-journaal, was weinig minder dan een wonder. De omroepen, die tot die tijd zelf af en toe een soort actualiteitenrubriekje maakten met tamelijk tijdloze onderwerpjes, zagen zo'n journaal met angst en beven tegemoet en hadden al bij voorbaat strakke grenzen getrokken, want hun eigen positie mocht vanzelfsprekend niet worden aangetast. ,,Zo zult u bijvoorbeeld nooit een interview uit de studio in het journaal zien opgenomen,'' schreef Mies Bouwman in datzelfde jaar in het boekje Goedenavond, dames en heren. ,,Terecht, zeggen de omroepmensen, want waar is dan het einde? Eén stap verder en we hebben nationale televisie. Dat is niet de bedoeling.''

Het journaal van de NTS (de latere NOS) stond, kortom, onder omroepbrede curatele. Elke avond werd de gefilmde inhoud een half uur vóór de uitzending door een omroep gecontroleerd en elke week moest hoofdredacteur Carel Enkelaar bij een uit omroepfunctionarissen bestaande commissie aanmelden welke onderwerpen hij in de komende week zou uitzenden - een week vantevoren dus. ,,Gelukkig heeft het wereldgebeuren zich nooit gehouden aan het omroepbestel in Hilversum'', zegt Enkelaar, nog vlak voor zijn overlijden geïnterviewd, met de hem typerende ironische ondertoon in de eerste aflevering van de NPS/Vara-serie Nieuwsfabriek die de komende vijf vrijdagen wordt uitgezonden ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van het journaal.

Die eerste aflevering ontleent zijn titel aan het tekstbordje dat Enkelaar in die eerste jaren op een keer heeft moeten vertonen: ,,Wegens mist geen buitenlands nieuws''. Alle onderwerpen werden immers op film gemaakt, en als het om buitenlandse gebeurtenissen ging, moesten de filmblikken per vliegtuig worden aangevoerd. Zelden of nooit vertoonde het journaal iets wat diezelfde dag was gebeurd; meestal gingen er enkele dagen overheen. Niet voor niets heeft de commentaarstem het in een fragment uit die eerste uitzending over troepenbewegingen die ,,dezer dagen'' hebben plaatsgevonden - daarmee werd verdoezeld dat het eigenlijk allang oud nieuws was.

Maar ook in veel recenter jaren moest het journaal zich vaak nog behelpen. Zelfs van de Drentse treinkaping zijn de eerste avond nauwelijks beelden vertoond, omdat de taxi met de filmopnamen die dag te laat uit Drenthe vertrok. Zo kort geleden was dat nog maar, en zo snel heeft de techniek zich ontwikkeld, dat niemand zich nu meer een journaal kan voorstellen zonder rechtstreekse of bijna-rechtstreekse verbindingen met binnen- of buitenland.

Veel dieper dan dat graaft deze Nieuwsfabriek-aflevering van regisseur Rob Swanenburg overigens niet. Nog even gaat het over de koudwatervrees die de redactie er in de jaren zestig van weerhield de heet-actuele beelden van Louis van Gasteren over rebellerend Amsterdam uit te zenden, maar voor de rest is het niet meer dan een onderhoudend en met veel anekdotes en archiefmateriaal (wat zien die oude beelden er nu vaak aangevreten uit!) gelardeerd jubileumprogramma waarin vooral de sensatie wordt benadrukt die elke nieuwe stap teweegbracht. Volgende week wordt de nieuwszender CNN geportretteerd.

Nieuwsfabriek, Ned.3, 21.04-21.43u.