NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

Door EMILE WENNEKES
Amsterdam 1970: in Krasnapolsy wordt heftig gedebatteerd over de democratisering van het muziekleven en over de van A tot Z gelogen Mozart door het Concertgebouworkest. Dan betreedt een rijzige gestalte het middenpad - met zijn donker montuur en maatkostuum is hij onmiskenbaar een representant van de oudere garde. Gedecideerd slingert de man tot tweemaal toe zijn waarschuwing de zaal in: ,,De bevrijders van heden zullen de onderdrukkers van morgen zijn!''. Het is één van de weinige oppositionele klanken in Domein van de vrijheid, een documentaire van Ad 's-Gravesande en Sieuwert Verster over de Nederlandse ensemblecultuur die morgen in Het uur van de wolf wordt uitgezonden.

De bevrijders van het toenmalige heden noemden zich de Notenkrakers. Zij probeerden met ludieke, agressieve maar vooral politiek geladen manifestaties de hegemonie van het symfonieorkest en het daarbij behorende artistieke beleid te breken. De muziek van vóór, en in het bijzonder van ná de hoogtijdagen van de romantiek moest worden gehoord. Gelijk zocht gelijk en nergens tiert de ensemblecultuur tegenwoordig zo welig als in Nederland, zo is ons dit seizoen nog eens met tal van activiteiten ingepeperd.

Als dirigent Reinbert de Leeuw - de personificatie van de vaderlandse ensemblecultuur - aan het einde van de documentaire opnieuw wordt geconfronteerd met de waarschuwing van de man in Krasnapolsky, hoont hij diens opmerking weg. Het muziekleven is sinds het eind van de jaren zestig onmiskenbaar beter, veelzijdiger en bovendien toleranter geworden, zo weet hij. Voor De Leeuw wordt juist door de veelkoppige ensemblecultuur onderstreept dat muziek het domein van de vrijheid is. Of de huidige generatie componisten daar net zo over denkt, valt te bezien. Caroline Berkenbosch vindt dat de ensembles een circuit vormen, en juist dat belemmert haar in haar vrijheid.

Zo'n dissonant piepend kuikentje kan de eenheid aan het muziek- bevrijders-front echter niet doorbreken. Gelardeerd met historische beelden van de Musici voor Vietnam-manifestatie, de Notenkrakers-opera Reconstructie en recente ensemble-uitvoeringen, prijzen de pioniers en hun volgelingen in perfect aaneengelaste sequenties de Nederlandse ensemblecultuur in vrijwel al haar facetten. De toon is vaak wat zelfgenoegzaam, al dat doet weinig af aan het belang van deze oral history.

Maar Domein van de vrijheid bevestigt tenslotte nog eens wat we allemaal al wisten: de topensembles zijn intussen zelf een instituut geworden, evenals de ooit zo gewraakte symfonieorkesten. Waarmee de man in Krasnapolsky toch een beetje gelijk heeft gekregen.

Het uur van de wolf: Domein van de vrijheid, morgen, Ned.3, 23.19u.