NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Hollywoodhomo's blijven discreet

Door HANS BEEREKAMP
AMSTERDAM, 5 JUNI. Ook in Nederland, het eerste land buiten Noord-Amerika waar The Celluloid Closet uitgebracht zal worden, nemen de voor hun vorige documentaire (Common Threads: Stories from the Quilt, 1990) met een Oscar onderscheiden Rob Epstein (1955) en Jeffrey Friedman (1951) uit San Francisco de uiterste voorzichtigheid in acht. Over de keuze van een aantal huidige Hollywoodsterren om hun homoseksualiteit verborgen te houden, hebben zij geen mening. Friedman: ,,Dat moeten ze zelf weten. De hele kwestie van 'coming out' is zo persoonlijk en ingewikkeld. Het zou niet geaccepteerd worden door het grote publiek. Er zijn nu een paar acteurs in Amerika - geen invloedrijke sterren - die er voor uit komen: Lily Tomlin (die het commentaar spreekt bij The Celluloid Closet - HB), Sandra Bernhard, mensen uit de marge van het filmbedrijf. In Europa ligt het misschien anders, maar noem mij maar eens een jonge, populaire Europese filmacteur die openlijk zijn homoseksualiteit belijdt.

In de film, die zich baseert op de ideeën in het eerder verschenen, gelijknamige boek van Vito Russo (1946-1990), wordt de openbare jongleeract van homoseksuele Hollywoodsterren - met uitzondering van Rock Hudson - buiten beschouwing gelaten. Epstein: ,,Zelfs de ouderen, die weinig meer te verliezen hebben, kunnen er nog nauwelijks over spreken, zoals Farley Granger, die in de film wel vertelt over zijn rol in Hitchcocks Rope (1948), gebaseerd op de moorden van Leopold en Loeb. Maar het doel van The Celluloid Closet is ook om alleen de representatie van homoseksualiteit in films te behandelen, en wat dat betekende voor de toeschouwer.'' In de periode tussen 1935, toen onder leiding van censor Will Hays Hollywood zichzelf een aantal rigide beperkingen oplegde, en het midden van de jaren zestig was elke 'perversiteit' taboe. Het bleek echter onmogelijk een deel van de maatschappelijke realiteit volledig van het scherm te weren. Er werden sluipwegen bewandeld, van de licht verwijfde bijrollen van mannen met dunne snorretjes, tot dubbelzinnige dialogen en handelingen, die door het homoseksuele publiek heel goed begrepen werden. De film geeft een aantal overtuigende voorbeelden, van het strelen van wijlen Mrs. De Winters lingerie door haar huishoudster Mrs. Danvers (Judith Anderson) in Hitchcocks Rebecca (1940) tot een hilarische dialoog tussen John Ireland en Montgomery Clift over hun beider revolvers in de western Red River (Howard Hawks, 1948). Epstein: ,,Als Cary Grant in Bringing Up Baby in een met bont bestikte peignoir uitroept dat hij zich plotseling zo 'gay' voelt en daarna zegt dat hij op de bus in 42d Street wacht, dan wist een deel van het publiek precies wat die uitdrukkingen betekenden''.

Een andere ontsnappingsmogelijkheid vormde het opvoeren van lachwekkende karikaturen, volgens Friedman 'ten dele omdat de heteroseksuelen zo de bedreiging van zich af konden lachen'. De eerste films die in de jaren zestig serieus homoseksuelen opvoerden, zoals Victim in Engeland en The children's hour, Advise and Consent en The Fox in Hollywood, maakten tragische slachtoffers van die personages. Epstein: ,,De identificatie met rolmodellen, die van zichzelf walgden en slecht aan hun einde kwamen, heeft het voor veel homo's en lesbiennes alleen maar moeilijker gemaakt''.

De talloze filmfragmenten in The Celluloid Closet, in veel Amerikaanse recensies vergeleken met een gay variant op That's Entertainment!, werden na veel onderhandelen uiteindelijk zonder verrekening van rechten beschikbaar gesteld door de grote studio's. Epstein: ,,We hebben nogal wat uitgegeven aan advocaten, die de rechthebbenden uiteindelijk wisten te overtuigen dat wij er niet op uit waren om rijk te worden van de film. Dat de eventuele winst naar fondsen voor de aidsbestrijding zal gaan, was een belangrijk argument. Schuldgevoel van Hollywood? Misschien heeft dat een bescheiden rol gespeeld. Er zijn nu in verschillende échelons van de filmindustrie ook gay executives.

'' Het volgende project van Epstein en Friedman wordt waarschijnlijk een speelfilm, en dat verklaart wellicht ook hun terughoudendheid in het doen van militante uitspraken. Epstein: ,,Wij zijn geen activisten. We wilden een onderhoudende film maken, waar ook nog iets mee duidelijk te maken valt.'' Wat vinden ze nu eigenlijk van Philadelphia (1993), de film van Jonathan Demme, waarin Tom Hanks een aan aids lijdende advocaat speelde, die om die reden ontslagen wordt? Friedman: ,,Het was een belangrijke film, bestemd voor het grootst mogelijke publiek. Maar de intimiteit, de bron waar de hoofdpersoon zijn kracht aan ontleende, wordt genegeerd. Zijn liefdesrelatie krijg je weinig te zien''.

Vanavond vindt in Rialto, Amsterdam een benefietvoorstelling van 'The Celluloid Closet' plaats ten bate van het Aidsfonds.

Enkele van de films met homoseksuele (sub)thema's die in 'The Celluloid Closet' geciteerd worden:

1895 - Fragment met twee dansende mannen in een experimenterend filmpje van Thomas Alva Edison

1930 - Morocco (Josef von Sternberg). Marlene Dietrich zoent in smoking een vrouw in een nachtclub

1940 - Rebecca (Alfred Hitchcock). Mrs. Danvers (Judith Anderson) streelt de lingerie van de bewonderde 'first Mrs. De Winter'

1948 - Red River (Howard Hawks). John Ireland en Montgomery Clift laten elkaar hun revolvers zien, met veel double-entendres

1948 - Rope (Alfred Hitchcock). Farley Granger en John Dall als twee homoseksuele moordenaars (geïnspireerd op de Lepold en Loeb-moordzaak)

1954 - Rebel without a Cause (Nicholas Ray). De niet-uitgesproken homo- erotische verhouding van James Dean en Sal Mineo

1959 - Ben Hur (William Wyler). Stephen Boyd (Massala) suggereert in zijn spel dat hij Ben Hur haat omdat hij in de liefde door hem werd afgewezen

1959 - Suddenly Last Summer (Joseph L. Mankiewicz). De centrale homoseksuele figuur wordt gelyncht in een scène die is geïnspireerd op het slot van een Frankenstein-film

1959 - Some Like It Hot (Billy Wilder). Jack Lemmon: ,,I can't marry you (-) I'm a man'' - Joe E. Brown: ,,Nobody is perfect''

1960 - Spartacus (Stanley Kubrick). Homo-erotische scène tussen Laurence Olivier en Tony Curtis (,,I like oysters and snails'') was tot zes jaar geleden weggecensureerd

1961 - Victim (Basil Dearden). Eerste serieuze film met een homoseksuele hoofdpersoon (Dirk Bogarde)

1970 - The Boys in the Band (William Friedkin). Eerste film waarin homoseksuelen ongedwongen grappen maken over zichzelf

1972 - Cabaret (Bob Fosse). Driehoeksverhouding tussen twee mannen en een vrouw (Liza Minelli)

1982 - Making Love (Arthur Hiller). Geruchtmakende zoen van de mannelijke hoofdpersonen.

1993 - Philadelphia (Jonathan Demme). Tom Hanks als homoseksuele advocaat met aids.