NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Als het waar zou zijn wat The New York Times vorige week heeft gemeld - dat de NAVO geen moeite zal doen om Karadzic en Mladic te arresteren zolang ze niet op de televisie komen en zich ook verder rustig houden - dan is dat feitelijk een hervatting van de oude capitulatie-politiek die vier jaar lang tot rampen heeft geleid. Vanzelfsprekend wordt zo'n overeenkomst ontkend. Over mensen als deze twee gezochte verdachten kan niet worden onderhandeld, zegt een woordvoerder van het State Department, het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze moeten worden gevangen genomen, naar Den Haag gebracht en terechtstaan. Maar hij zei er niet bij wie de arrestaties moeten uitvoeren en wanneer, en daar gaat het om.

Van het begin af hebben de commandanten van de NAVO in Bosnië verzekerd dat hun troepen er niet waren om te arresteren. Zij waren niet voor politieagent opgeleid. Als ze erin slaagden zonder eigen verliezen de Bosnische partijen uit elkaar te houden, was dat al een prachtig resultaat. Dat valt niet te ontkennen. Bovendien beschermen ze - na enig aandringen - het personeel van het Tribunaal, terwijl dit in de massagraven delft. Maar dat de NAVO zonder een speciale opleiding niet zou kunnen arresteren, is een uitvlucht.

In 1945 bijvoorbeeld zijn heel wat Duitse oorlogsmisdadigers door toedoen van gewone soldaten gevangen genomen. Dat de ,,grootste militaire macht ter wereld'' zich nu op dit terrein zo bescheiden gedraagt, heeft een politieke reden. Van alle landen die troepen ter plaatse hebben zijn de regeringen van mening dat het in Bosnië zo rustig mogelijk moet blijven. Kan deze rust worden gekocht met het ongemoeid laten van zelfs de notoirste misdadigers, dan moet dat maar zo zijn. In november zijn in Amerika de presidentsverkiezingen. De president kan geen enkele gesneuvelde gebruiken. Wie zou het redelijke in die gedachtengang ontkennen?

Maar de laatste conclusie is dat het Westen nog altijd bang is voor Karadzic en Mladic. Komt dit ongure tweetal achter de tralies, is de redenering, dan zal de Servische hel opnieuw losbarsten en in dat geval zijn we in ongeveer dezelfde situatie als in begin augustus 1995, de dagen van Srebrenica. Men zoekt dus naar een compromis. Carl Bildt, de hoogste Europese burger-autoriteit ter plaatse, en John Kornblum, Amerikaans onderminister van Buitenlandse Zaken, hebben in Belgrado met Milosovic iets uitgewerkt dat ,,geen deal'' is en ook niet ,,geen deal''. Als de oorlogsmisdadigers hun mond houden en zich niet laten zien, zal niemand bang hoeven te zijn voor hun arrestatie: zij zelf niet en het Westen evenmin. Het ging volgens The New York Times beide onderhandelaars te ver om een en ander op schrift te stellen. Hun erewoord moest voldoende zijn.

Op deze manier zijn alle partijen voorlopig weer gered: Karadzic en Mladic, de NAVO, Milosovic en de regeringen van het Westen die een scherp onderscheid maken tussen het constateren van oorlogsmisdaden, een leider en een veldheer daarvan te beschuldigen, en een ernstige poging om die twee te vangen. Het volstaat als ze zich onzichtbaar maken. Een variant op de struisvogelpolitiek. In dit geval houdt de struisvogel zijn kop boven de grond en verplicht de werkelijkheid tot een soort wettelijk onderduiken.

Zou er iemand zijn die in alle ernst gelooft dat Karadzic in zijn schulp zal blijven? Zoals indertijd vóór augustus 1995, vóór Dayton, probeert het Westen, bewogen door voorzichtigheid, goed vertrouwen of angst, een compromis te sluiten met een partij die iedere poging daartoe opvat als een fase in de aftocht van het Westen. Volgens deze partij dient zo'n fase uitsluitend om zich een betere uitgangspositie te scheppen voor de volgende fase. Zo is het bijna vier jaar gegaan. Karadzic heeft zich in die tactiek tot een groot vakman ontwikkeld. Alle redenen om aan te nemen dat hij nu, beschermd door deze deal die geen deal mag zijn, met frisse moed aan de slag wil.

Op deze manier wordt niets gebouwd op het fundament dat in acht maanden met zoveel moeite en vooral onschatbare resultaten (einde aan de moordpartijen en verwoestingen, begin van de wederopbouw en financiering op lange termijn) is gelegd. Met Karadzic en Mladic voorlopig nog onzichtbaar in het zadel is daarentegen het aarzelend begin van een vergunning verleend tot de stichting van een mini-dictatuur in Europa met geboefte aan de leiding. Goldstone (de aanklager in het tribunaal over oorlogsmisdaden in ex-Joegoslavië) in Washington om een ander beleid te verdedigen, heeft daar blijkbaar een beleefd nul op het rekest gekregen. Met woorden gesteund, maar materieel in de steek gelaten, wordt het Tribunaal voor de ogen van de gezochten en verdachten belachelijk gemaakt.

In september worden in Bosnië verkiezingen gehouden. Het stond al vast dat dit geen voorbeeldige democratische gebeurtenis zal worden, maar het kan altijd slechter, namelijk als Karadzic met behulp van zijn vrienden en de telefoon (die hem als communicatiemiddel is gelaten) tot president wordt gekozen. Dat zou een historische absurditeit zijn, en bij voortgezet beleid van nu niet onwaarschijnlijk. De oorlogsmisdadiger wordt president dankzij de halve deal met de partij die hem had moeten arresteren. Dat zou pas ernstige gevolgen hebben. Uit zo'n gang van zaken zouden de moslims en de Kroaten vanzelfsprekend opmaken dat niets hun in de weg staat om ook weer op eigen gezag de grenzen te verleggen. Er is nog een eindeloos aantal rekeningen te vereffenen. Het Tribunaal kan zichzelf opheffen.

,,Er kan geen verzoening zijn tenzij op grondslag van de overtuiging dat de schuld voor de gruwelijke misdaden van de afgelopen jaren wordt gedragen door individuen. Nooit mag worden uitgegaan van collectieve schuld - de theorie die uiteindelijk rassenhaat rechtvaardigt'', schrijft Hartley Shawcross, de Britse aanklager in Neurenberg. ,,Daarom hebben destijd de geallieerden zich ingespannen om in de kritieke maanden na de capitulatie het Duitse volk op de hoogte van de waarheid te brengen.'' Doet het Westen nu op zo'n manier zijn best in het voormalig Joegoslavië? En zou het niet mogelijk zijn dat zeer veel Serviërs zich verraden voelen, door deze halve deal?

H.J.A. HOFLAND