NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE COMMERCIELE SLAG is geslagen en het nationale omroepbeleid heeft het nakijken. Drie grote concerns, Philips, KPN en Nethold, hebben een overeenkomst gesloten over de introductie van een digitaal systeem van betaaltelevisie in de Benelux. Daarmee verschaffen ze zich niet alleen toegang tot de huiskamers met het aanbod van elektronisch amusement en van commerciële diensten, maar zetten ze ook lijnen uit voor het medialandschap van de toekomst. Terwijl staatssecretaris Nuis (Cultuur en Media) wacht op een rapport over de inrichting van het omroepbestel en bezig is met plannen voor een basispakket van publieke kanalen, werkt de Nethold-combinatie aan een keuzepakket van betaaltelevisie.

Het digitale televisietijdperk is in aantocht. Over enkele jaren worden televisie-signalen volgens een Europese standaard digitaal doorgegeven, zodat de aanbodscapaciteit enorm zal toenemen. De commerciële toepassingsmogelijkheden zijn nagenoeg onbeperkt. De keuze uit honderden tv-kanalen, Internet en elektronische postordercatalogi laat zich dan vanaf de sofa bedienen. Een decodeerkastje en een elektronisch administratiesysteem stellen vast naar welk programma de abonnee heeft gekeken of van welke dienst hij gebruik heeft gemaakt. Men betaalt alleen voor wat men afneemt en het wordt steeds meer de vraag wat de zin is van een algemeen van staatswege geheven kijkgeld.

De beoogde samenwerking van KPN (ex-PTT) en Philips met het Zuidafrikaanse Nethold (distributeur van films) vormt een machtig digitaal-elektronisch bolwerk dat ook buiten de Benelux zijn activiteiten wil uitbreiden. In Nederland stevent de combinatie af op een monopoliepositie op de markt voor betaal-tv. Bovendien is sprake van een verticale bedrijfskolom, waarbij de volledige produktieketen, vanaf de contracten met de filmstudio's, de distributierechten, het kabelnetwerk, de digitale apparatuur tot en met de afrekening in handen van één bedrijf is.

EEN EERSTE VRAAG luidt dan ook of de voorgenomen samenwerking wordt goedgekeurd door de Europese Commissie in Brussel en de Nederlandse minister van Economische Zaken. De Commissie keurde een grote fusie op het gebied van betaal-tv in Duitsland af en verwierp in Nederland de tv-plannen van de Holland Media Groep. Minister Wijers kondigde onlangs een krachtig optreden tegen kartels in Nederland aan.

Enkele grote conglomeraten zijn bezig de Europese televisiemarkt onderling te verdelen, waarbij het complex van Nethold, KPN en Philips de markt in Scandinavië, de Benelux en Afrika in handen krijgt. Voor deze concentratie is begrip op te brengen: de introductie van digitale televisie vergt grote investeringen (overigens niet in de laatste plaats van de consumenten die nieuwe toestellen en een decodeerder moeten aanschaffen), nieuwe technologie en kostbare contracten met de leveranciers van visueel amusement - of dat nu de studio's in Hollywood, de organisatoren van de Olympische Spelen of van de Europese voetbalcompetitie zijn. Bovendien zijn de concurrenten op de markt eveneens multinationale media-ondernemingen.

VERONTRUSTEND aan deze opmaat naar het digitale betaal-tv-tijdperk is dat één aanbieder de technologische standaard, de kabeltoegang en het decodeersysteem bepaalt. Dit werpt talrijke vragen op. Zal het aanbod van de Nethold-combinatie niet volledig worden gedomineerd door de films, evenementen of elektronische diensten waarvan zij zelf de rechten bezit? Worden andere aanbieders geweerd of verplicht tot het betalen van hoge toegangskosten? Wordt op de vrije toegang tot de kabel enig politiek toezicht uitgeoefend? Hoe is het gesteld met de privacy van de abonnees bij het systeem van afrekenen? Behouden de kabelexploitanten, al dan niet als onderdeel van het Nethold-complex, enige zeggenschap over het aanbod dat ze doorgeven? Zullen sportevenementen - bijvoorbeeld de rechtstreekse uitzendingen van voetbalwedstrijden op het Sportkanaal - in de toekomst nog slechts uitsluitend via de afrekening van betaal-tv zijn te volgen?

Nederland is slecht toegerust de nieuwe uitdaging tegemoet te treden. Mediabeleid kijkt hier niet verder dan het oude omroepbestel lang is. Geruggesteund door traditionele politieke bondgenoten in het parlement heeft het bestel zich te lang beschermd gedacht tegen veranderingen. Met deze naar binnen gekeerde houding vielen nieuwe ontwikkelingen niet buiten de deur te houden. De komst van commerciële televisie in Nederland had plaats via de omweg van de Luxemburg-constructie, digitale betaal-tv komt straks de huiskamers binnen dank zij een buitenlands bedrijf waarbij Philips en KPN zich als minderheidspartners hebben aangesloten.

DE KIJKERS zullen zich zonder twijfel abonneren, voor amusement hebben mensen best wat over. De bioscoop, het stadion, de catalogus, het Internet op de vernieuwde beeldbuis thuis. De commercie biedt een nagenoeg onbeperkt aanbod op de betaalzender en het politiek-correcte basispakket van Nuis is per definitie beperkt tot een handvol publieke kanalen. Het is de hoogste tijd dat Hilversum en Den Haag zich van deze veranderde verhoudingen in het digitale tijdperk van de media rekenschap geven.

Alleen dit hoofdredactionele commentaar verwoordt de mening van de krant