TECHNOLEASE
NIEUWS &
ACHTERGRONDEN
DISCUSSIE
& OPINIE
KAMERSTUKKEN
|
Kamer volstaat met kort onderzoek technolease
Door onze redacteuren CEES BANNING en TOM-JAN MEEUS
Een werkgroep uit de Tweede Kamer hoort
waarschijnlijk op 20 mei premier Kok en drie oud-bewindslieden over hun
betrokkenheid bij het besluit Philips in 1993 een technolease te gunnen.
DEN HAAG, 7 MEI. Op het eerste gezicht is het een aansprekend affiche.
De oud-ministers Kok (Financiën, nu Algemene Zaken), Lubbers
(Algemene Zaken), Andriessen (Economische Zaken) en voormalig
staatssecretaris Van Amelsvoort (Financiën) zullen, als het kan op
20 mei, door een werkgroep uit de Tweede Kamer worden gehoord over hun
betrokkenheid bij het besluit in 1993 Philips een technolease toe te
kennen.
Dit werd gisteren bekendgemaakt door een werkgroep uit de Tweede Kamer
onder voorzitterschap van de geroutineerde CDA-afgevaardigde Wolters.
Samen met zijn minder ervaren collega's Kamp (VVD), Giskes (D66) en
Witteveen (PvdA) kwam hij na een korte vergadering tot de conclusie dat
de opdracht die de werkgroep van de Kamer kreeg met deze vier verhoren
vermoedelijk afdoende kan worden vervuld. Dat wordt dus een kort
onderzoek.
Voor de werkgroep staat ter beantwoording de vraag of Van Amelsvoort
destijds de Kamer correct heeft ingelicht over de Philips-technolease.
Deze constructie behelsde dat Philips technologische kennis à 2,8
miljard gulden aan de Rabobank verkocht en over tien jaar weer
terugleasde. Philips ontving zo een bedrag ineens van 600 miljoen en de
Rabobank mocht de koopsom van 2,8 miljard over tien jaar van de
winstbelasting aftrekken. Geschatte opbrengst voor de bank aan fiscale
claims was 1,1 miljard gulden.
Van Amelsvoort, zo is inmiddels wel duidelijk geworden, voelde destijds
weinig voor de constructie. De belastingdienst was mordicus tegen. Tot
driemaal toe werd de technolease afgewezen omdat de inspectie Grote
Ondernemingen in Amsterdam meende dat de wet- en regelgeving een
dergelijke faciliteit niet mogelijk maakte. Philips en de Rabo begonnen
daarop een lobby in Den Haag, onder meer met het argument dat ,,Philips
op instorten stond'', zoals toenmalig PvdA-fractievoorzitter
Wöltgens afgelopen februari zei.
De ministers Andriessen en Lubbers zetten zich actief in ter verdediging
van de Philips-technolease. En nadat Van Amelsvoorts hoogste ambtenaar,
directeur-generaal der Belastingen Van Lunteren, op 8 juli 1993 nog aan
Philips liet weten dat de belastingdienst de constructie bleef afwijzen,
werd op 9 juli, in Lubbers' Torentje, alsnog besloten de bocht te maken.
Aanwezig daar waren, naast de premier, Andriessen, Kok, Van Amelsvoort,
Vos (PvdA-Kamerlid) en Brinkman (toen CDA-fractievoorzitter). Beslissend
bleek een inderhaast door Andriessen gevraagd advies van de Tilburgse
fiscaal deskundige Van Dijck, die het oordeel van de belastingdienst
niet deelde.
Vragen bij deze gang van zaken zijn de laatste maanden genoeg gesteld.
Waarom was de belastingdienst tegen? Stond Philips werkelijk op
instorten, ondanks de verkoop april 1993 van een Japanse deelneming
à 4 miljard gulden? Welke positie nam toenmalig PvdA-Kamerlid
Vermeend in? Waarom lobbyde de Rabo veel actiever dan Philips? Hoe kon
Andriessen fiscaal advies vragen aan Van Dijck hoewel de belastingdienst
niet tot zijn competentie behoorde? Beschikte Van Dijck over een
,,onvolledig dossier'', zoals Van Amelsvoort later schreef? Wat was de
reden op 8 juli de Philips-technolease nog af te wijzen? Konden de
geschatte fiscale voordelen van de Rabo bij de bewindslieden
redelijkerwijs onbekend zijn?
Interessant is dat deze vragen geen voorwerp van de parlementaire
aandacht zijn. Mogelijk kwamen ze aan de orde in vertrouwelijk overleg
dat de Kamer recentelijk met het kabinet voerde. Feit is dat de
werkgroep-Wolters zijn interesse beperkt tot de gang van zaken van
enkele maanden later, op 14 oktober 1993. Toen informeerde Van
Amelsvoort de Tweede Kamer - alweer vertrouwelijk - over de
Philips-technolease.
Dit gebeurde nadat minister Andriessen 8 oktober 1993 verklapte dat het
kabinet Philips te hulp was geschoten. Weliswaar waren het de makers van
het VPRO-programma Argos die de inhoud van de technolease onthulden,
maar Andriessen zette ze op het spoor. ,,Ik heb wel wat voor Philips
gedaan, dat is waar'', zei de minister in de uitzending. Een andere
invalshoek overigens dan dit voorjaar, toen Andriessen zich op het
standpunt stelde dat technolease niets bijzonders is en slechts een
reguliere toepassing van de belastingwetgeving.
Na Andriessens uitlatingen werd Van Amelsvoort in de Kamer gevraagd of
ook andere firma's van technolease gebruik konden maken. Voor zover
bekend (het ging om vertrouwelijk overleg) gaf Van Amelsvoort een
dubbelzinnig antwoord. Hij had een werkgroep geïnstalleerd die
criteria voor technolease moest opstellen en zou nieuwe verzoeken van
geval tot geval behandelen, dit alles in het licht van het beginsel van
gelijke behandeling. Voor het Kamerlid Van Rey (VVD), die het
onderzoekje van de werkgroep-Wolters afdwong ondanks tegenzin van de
andere grote fracties, was dat laatste element beslissend.
Zeker nu brieven van Van Amelsvoort zijn uitgelekt waaruit helder blijkt
dat de toenmalige staatssecretaris, belast met de leiding over de
belastingdienst, niet in het minst van plan was na Philips nog eens een
technolease toe te staan. In verwijzing naar het Torentjes-overleg van 9
juli 1993, toen de kogel door de kerk ging, schreef hij op 13 juli een
brief aan Lubbers, Andriessen en Kok waarin hij vastlegde dat alle in
dat overleg aanwezige politici (naast hijzelf Lubbers, Kok, Andriessen,
Brinkman, Vos) ,,overeenstemming'' hadden bereikt over ,,het eens maar
nooit weer''. Door Haagse belanghebbenden is de laatste tijd opgemerkt
dat Van Amelsvoort hiermee slechts wilde zeggen dat hij de (rommelige)
procedure niet nog eens wilde meemaken. De letterlijke tekst van de
brief laat geen ruimte voor die interpretatie. Er staat ook dat Van
Amelsvoort naar aanleiding van het overleg van 9 juli ,,ervan af heeft
gezien het 'eens maar nooit weer'-principe uit te werken. Echter, ik ga
ervan uit dat de minister van Economische Zaken Rabo zal uitnodigen dat
zij niet opnieuw met deze constructie of varianten daarvan zal komen''.
De Vlaamse ambtenaren van EU-commissaris Van Miert, die deze brief ook
kennen, noemen dit informeel het bewijs dat hier sprake was van, wat zij
noemen, een ,,pak-op-maat''. Een maatpak dus, een regeling exclusief
voor Philips en daarom in strijd met de Europese regels, steun aan een
individuele onderneming.
Het is een mogelijke achilleshiel van de parlementaire aandacht voor de
Philips-technolease. Als de werkgroep-Wolters tot de conclusie zou komen
dat Van Amelsvoort de Kamer onjuist of onvolledig heeft ingelicht, geeft
de Kamer Brussel wel erg veel argumenten in handen voor de conclusie dat
Philips en de Rabo ten onrechte zijn bevoordeeld. Met alle
financiële consequenties van dien.
De mogelijkheden die schade te beperken zijn niet groot. Een voordeel is
wellicht dat de werkgroep voor driekwart bestaat uit leden van fracties
die geen onderzoek naar de technolease wilden. Met instemming van die
fracties betoogde minister Zalm in een recent vertrouwelijk overleg met
de Kamer dat het schrijven van Van Amelsvoort aan zijn collega's een
zogenoemde 'blauwe brief' betrof. In de Haagse mores zijn dat los van
ambtenaren geformuleerde particuliere opvattingen van bewindslieden en
dus, volgens het jargon, 'niet beleidsrelevant'. J. van den Berg,
hoogleraar parlementaire geschiedenis, vindt die redenering ,,onzin''.
De werkgroep-Wolters hoeft het daar evenwel niet mee eens te zijn.
Gisteren werd namens de werkgroep gemeld dat zal worden gestreefd naar
een ,,maximaal mogelijke openheid''. Hier zit de tweede mogelijkheid: de
te horen bewindslieden alsnog ten dele vertrouwelijk ondervragen. De
werkgroep heeft het dilemma evenwel voorlopig aan het kabinet voorgelegd
door te vragen de brieven van Van Amelsvoort van 13 juli 1993 alsnog
openbaar te maken. De regie is dus aan het kabinet. Dat mag van de
werkgroep bepalen of het zin heeft haar affiche ook aan te plakken.
NRC Handelsblad, 7 mei 1997
|
NRC Webpagina's
mei 1997
|