Volgens deskundigen is de constructie illegaal omdat het staatssteun betreft die door de Europese Unie is verboden. Regeringspartij VVD en oppositiepartij GroenLinks eisen een parlementair onderzoek.

Bij de constructie - de 'technolease' - werd voor een bedrag van 2,8 miljard gulden aan technologische kennis door Philips aan Rabobank verkocht, aldus bevestigen bronnen bij de overheid en in de bankwereld. De kennis werd na de verkoop weer verhuurd aan Philips.

Philips kreeg in 1993 door de verkoop 680 miljoen gulden betaald. De rest van de transactiesom betaalt Rabo de negen jaar daarna, maar daartegenover betaalt Philips lease-royalties die ongeveer gelijk zijn aan de jaarlijkse afbetaling van Rabobank. Rabobank kan de 2,8 miljard gulden over tien jaar afschrijven van de winstbelasting, waardoor de staat volgens ambtelijke berekeningen 1,1 miljard gulden inkomsten misloopt. Het kabinet-Lubbers/Kok stemde ondanks verzet van de belastingdienst in met de constructie uit vrees dat het elektronica-concern failliet zou gaan.

Totnutoe werd door uitspraken van toenmalig minister Andriessen (Economische Zaken, CDA) op 8 oktober 1993 voor de VPRO-radio alleen bekend dat met de technolease bij Philips ,,know how voor enkele honderden miljoenen'' verkocht zou zijn. Het kabinet-Lubbers/Kok heeft de Tweede Kamer alleen vertrouwelijk over de technolease-constructie ingelicht.

Volgens diverse parlementariërs is de Kamer niet over de werkelijke omvang van de transactie geïnformeerd. ,,We kregen de indruk dat het om enkele honderden miljoenen ging'', aldus Tweede-Kamerlid J. van Rey (VVD), voorzitter van de Kamercommissie voor de rijksuitgaven. ,,Het was niet precies aan te geven, zei het kabinet. In 1993 was de informatievoorziening bar, bar en bar slecht.'' Ook de toenmalige fiscalist van de CDA-fractie, T. Vreugdenhil, zegt dat ,,dit bedrag nooit aan ons is gemeld'', maar later wel te hebben ,,begrepen dat het om een dergelijke omvang moest gaan''. De Tweede-Kamerleden G. Ybema (D66) en W. van Gelder (PvdA) zeggen eveneens dat de ware omvang van de transactie niet aan de Kamer is voorgelegd.

De Algemene Rekenkamer publiceerde eind vorig jaar een kritisch rapport over de technolease-constructie bij Fokker uit 1994. De Rekenkamer oordeelde dat technolease wegens gederfde belastinginkomsten onverantwoord duur is voor de overheid. Bij Fokker ging het echter om minder geld dan bij Philips; over Philips heeft de Rekenkamer niet gerapporteerd. Van Rey vindt dat de Tweede Kamer deze zaak nu zelf moet onderzoeken. ,,Wij hebben nog steeds niet de juiste informatie'', aldus Van Rey. ,,Alle feiten moeten boven tafel komen'', zegt de fractiewoordvoerder van GroenLinks. D66'er Ybema pleit voor een aanvullend onderzoek door de Algemene Rekenkamer.

Het inmiddels failliete Fokker droeg in 1994 technologische kennis aan Rabobank over ter waarde van 2,1 miljard gulden waarvoor Rabobank in het eerste jaar 411 miljoen gulden betaalde. De kosten voor de staat aan gemiste belastinginkomsten werden in een ambtelijke notitie voor de ministerraad in 1994 geraamd op 770 miljoen gulden, zo staat in een geheim deel van het Rekenkamer-rapport. In het openbare noch het geheime rapport van de Rekenkamer worden de cijfers over de Philips-technolease genoemd.

Pag.17: Zware sancties mogelijk

De Rekenkamer beschikt daar wel over, zo bevestigen betrokkenen die de Rekenkamer hebben geïnformeerd over de details van de technolease-transactie bij Philips. ,,Ik vind het zeer vreemd dat de Rekenkamer dat niet aan de Tweede Kamer heeft gemeld'', aldus Ybema.

De Britse hoogleraar Europees recht in Rotterdam, L. Hancher, wijst erop dat de Nederlandse staat door de technolease van Philips niet aan te melden in Brussel ,,illegaal'' heeft gehandeld. Volgens haar is sprake van concurrentievervalsing. De Europese Commissie kan daartegen optreden met zware sancties, zoals terugbetaling van de staatssteun door de bedrijven.

Eveneens is het mogelijk, aldus Hancher, dat concurrenten van Philips de door hen opgelopen schade wegens de steun aan Philips verhalen op de Nederlandse overheid.

Ook de Leidse hoogleraar Europees recht P.J. Slot, met Hancher auteur van een handboek over staatssteun in Europa, oordeelt op grond van de hem voorgelegde feiten dat Nederland de technoleasetransactie in Brussel ,,had moeten aanmelden''.

Een woordvoerder van Philips wees er vanmorgen op dat ,,deze deal destijds de instemming heeft gehad van alle relevante instanties'' en onthield zich van verder commentaar. Oppositiepartij CDA was vanmorgen niet bereikbaar voor commentaar.

NRC Handelsblad, 31 januari 1997