Rijksbegroting 2001

Nieuws

Plannen
per departement

Troonrede

Algemene Beschouwingen

Paars: De tweede helft

Rijksbegroting:
Hoe en wat?

Links

Economen wijzen het kabinet-Kok op de gevaren van een oververhitte economie. "Met het nu gevoerde beleid wordt de gezonde basis van de Nederlandse economie ondermijnd."

Door onze redacteuren CEES BANNING en GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 22 SEPT. Economen - met gekromde tenen hebben ze afgelopen week de politieke beschouwingen in de Tweede Kamer gevolgd. Neem de econoom H.J. Witteveen (79), voormalig minister van Financiën en de specialist op het terrein van de conjunctuurtheorie: "Als je kijkt naar beleid van het kabinet, dan zou je de indruk krijgen dat Nederland in een recessie zit, terwijl de economie oververhit is."

De Raad van State vindt dat het kabinet-Kok een 'pro-cyclisch beleid voert'. In het commentaar op Miljoenennota stelt dit belangrijke adviescollege dat de verwachte extra belastingopbrengst in 2001, ruim 20 miljard gulden, volledig hadden moeten worden besteed aan versnelde aflossing van de staatsschuld. Het kabinet moet de verwachte economische groei, 4,5 procent dit jaar en 4 procent in 2001, niet verder willen opstoken met extra bestedingen.

Minister Zalm (Financiën) toonde zich niet onder de indruk. Hij stelde dat de regering "geen duidelijke tekenen van oververhitting bespeurt". Wel is ze van mening "dat oplettendheid op dit terrein op z'n plaats is".

Volgens oud-minister Witteveen is de oververhitte economie wel degelijk zichtbaar, met name op de arbeidsmarkt. "Er is duidelijk schaarste, want de vraag is veel groter dan het aanbod. Al die extra miljarden voor onderwijs en gezondheidszorg halen niks uit. De mensen die het moeten doen zijn er niet. Die moeten eerst worden opgeleid. Het extra geld van dit moment zal alleen maar bijdragen aan stijging van de lonen." Witteveen vindt het saillant dat premier Kok waarschuwt voor een loongolf en werkgevers en werknemers oproept om de lonen te matigen, terwijl hijzelf de belangrijkse bijdrage levert aan de loonstijging.

Gezien de economische situatie zou het overheidsbeleid "op de rem moeten", meent Witteveen. De mogelijkheden daarvoor zijn beperkt, want het monetaire beleid is volledig uitbesteed aan de Europees Centrale Bank. Het huidige begrotingsbeleid werkt intussen averechts: "De lasten worden verlicht en de rijksuitgaven verhoogd. De bestedingen gaan omhoog, de lonen gaan omhoog, de inflatie loopt op, de concurrentiepositie verslechtert. Met het nu gevoerde beleid wordt de gezonde basis van de Nederlandse economie ondermijnd. Het kabinet zou de geplande lastenverlichting in portefeuille moeten houden en pas inzetten als de conjunctuur terugloopt."Dit advies krijgt het kabinet ook van prof. A.L. Bovenberg (42), voormalig directeur van het Centraal Planbureau. "Ik begrijp het wel, die lastenverlichting, er zijn vast electorale redenen voor. Maar economische geredeneerd is het een gevaarlijke ontwikkeling." Volgens Bovenberg bevindt de Nederlandse economie zich aan het einde van de hoogconjunctuur. De loondruk, de gespannen verhouding op de arbeidsmarkt en de verslechtering van de concurrentiepositie zijn volgens hem de eerste signalen. Bovenberg: "Op de huizenmarkt is sprake van overbesteding. Die markt wordt een steeds grotere bedreiging voor de Nederlandse economie. Opgejaagd door banken en het fiscale systeem nemen met name jonge gezinnen grote financiële risico's."

Wanneer de economische groei straks minder wordt - en dat is volgens Bovenberg onafwendbaar - zullen ook de prijzen van huizen zakken en moeten mensen hun bestedingen aanpassen om aan de financiële verplichtingen te voldoen. "Een neergaande economische cyclus wordt door deze ontwikkeling versterkt. En dat is een gevaarlijke situatie."

Prof. A. Heertje (66) wijst met name op internationale situatie: "Een hoge olieprijs, een zwakke euro. Voeg daarbij de forse loonstijging die volgens mij onafwendbaar is, en je hebt alle ingrediënten voor een recessie." Heertje bespeurt al een stijging van de prijzen. Om het 'inflatiespook' te beteugelen zal de rente worden verhoogd. Dit remt vervolgens de investeringen, "terwijl de samenleving smeekt om structuurversterkende investeringen". Het kabinet, maar ook de fracties in de Tweede Kamer, zouden volgens hem meer oog moeten hebben voor de klassieke macro-economische theorieën: "Bij een hoogconjunctuur moet de overheid een stapje terug doen, terwijl dit kabinet een sprint inzet."