KEIHARD WERKEN

NEDERLAND

CHOREOGRAFIE

PORTRET

LICHAAM

TANGO

BUIKDANSEN

NOTATIE

DANSERS

DANSVORMEN

BOEKEN

DANSOPLEIDINGEN

FESTIVALS

PROMOTIE

Margot Poll
Professionele dansers in Nederland bedrijven topsport. Ester Natzijl, de enige Nederlandse danseres bij het Nederlands Dans Theater II, is een van hen.

Ester Natzijl tijdens de repetitie van NDT II. Foto Maurice Boyer

EEN LELIJK EENDJE dat spontaan auditie deed. Zo voelde Ester Natzijl zich aan het begin van haar danscarrière. Bij de auditie voor het Koninklijk Conservatorium in Den Haag hadden alle meisjes vlechtjes op het hoofd - Ester had een paardenstaart. Alle meisjes droegen een balletpakje - Ester bewoog zich in turn-outfit. Ester (22): ,,Het kon me niet schelen dat ik er anders uitzag. Ik vond mezelf wel stoer omdat ik de lenigste van allemaal was. Na de eerste ronde zat ik er nog bij en na de tweede ronde werd ik aangenomen. Ik vond het op de een of andere manier heel vanzelfsprekend. Mijn moeder vroeg nog of ik het wel echt wilde. Geen idee. Het leek me leuk: school en dans in één gebouw en lekker met de trein naar Den Haag.''

Het was uiteindelijk ook leuk. Maar als Ester toekomstige danseressen mag waarschuwen, heft ze haar handen ten hemel en verzucht: ,,Laat je niet gek maken door de discipline en blijf er vooral de lol van inzien!'' Om er even later rustig aan toe te voegen: ,,Op de academie hebben ze de neiging overal op te hameren. Op je aanwezigheid, op je gewicht, eigenlijk op alles. Dat vind ik dramatisch, dat schrikt af. Als je het leuk vindt, is niets te zwaar.''

Veel meisjes dromen van een carrière als balletdanseres. En soms worden ze ook gepusht door hun ouders. Ester zat niet op ballet maar op keurturnen. Vanaf haar zevende reisde ze samen met haar vader of moeder door het land om aan wedstrijden deel te nemen. Ester: ,,Ze deden het voor mij, want op het moment dat ik aangaf dat ik het niet meer leuk vond, mocht ik eraf. Ik vond het eng. Het duurde veel te lang voordat ik een salto of een flikflak durfde te maken.'' Ester zou eigenlijk naar het sportinstituut Papendal gaan, maar daar zag ze vanaf. En toen deed ze ,,voor de gein'' maar ook op aanraden van de turntrainers auditie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.

Op de vooropleiding van het conservatorium in Den Haag worden jaarlijks zo'n twintig jongens en vooral meisjes aangenomen. Ze zijn dan net tien jaar en volgen hetzelfde onderwijs als op de algemene basisschool. Het verschil is dat zij na school nog enkele uren besteden aan dans en alles wat daarbij komt kijken. Het is een klassiek geschoolde opleiding waar de academische dans wordt onderwezen.

De meeste leerlingen behalen een mavo- of havodiploma en worden dan meteen het danswereldje ingeloodst. Hoe jonger, hoe beter.

Ester deed vwo-examen en volgde ook nog een jaar de hogere balletopleiding. Na de opleiding heb je nog niets, dan volgen de stages en de audities bij de grote gezelschappen, van knokken, dansen en bewegen. Als dat niet lukt, is er geen carrière.

Als enige Nederlandse danser werd Ester Natzijl drie jaar geleden aangenomen bij het Nederlands Dans Theater II (NDT II), door de toenmalig artistiek directeur Jirí Kylián. Ester: ,,Ik heb twee maanden gevlogen, alsof ik verliefd was. Een eigenlijk nooit gedroomde droom was toch uitgekomen. Kylián is mijn grootste voorbeeld - vooral zijn ballet Falling Angels heeft zo'n indruk op mij gemaakt - dan is het geweldig om nog door hem te zijn aangenomen.''

Als ze er geschikt voor zou zijn, zou Ester in stukken van Pina Bausch willen dansen. In het ogenschijnlijk onsamenhangende dansante theatergenre van deze Duitse choreograaf/theatermaker voelt Ester zich thuis. ,,In mijn fantasie kan ik het. Wat me in de balletten trekt is dat Bausch echt ideeën heeft die ze op een expressieve manier tot uitdrukking brengt. Een beetje gestoord en met veel humor. Mensen die bijvoorbeeld constant tegen een muur lopen, dat werkt zo op je zenuwen dat je er wel over moét gaan nadenken. Dat vind ik mooi. Jirí Kilián is meer esthetisch. Bij zijn balletten voel ik de perfectie van een waterdruppel.''

Tijdens de repetitie van een nieuw stuk van de jonge Italiaanse choreograaf Jacopo Godani voor het hele dansgezelschap van NDT II, danst Ester een solo. De choreografie hebben de dansers al aardig onder de knie. Vandaag is het de eerste keer dat ze met muziek repeteren. Dat is nogal uitzonderlijk. Meestal is daar eerst de muziek en kunnen dansers zich vervolgens wijden aan de choreografie. In de veel te warme studio van het danstheater in Den Haag zit de schrik er aardig in want het is blijkt geen gemakkelijke muziek. Staccato met veel swingende beat maar ook met dramatische uithalen. Godani: ,,Niet zenuwachtig worden van de muziek. Laat je gaan.'' Ester vertrouwt op haar gevoel en beweegt zich soepel door de grote zaal vol spiegels. Ze trekt gekke bekken naar haar mededansers, bijt op haar lippen, onderdrukt de slappe lach en houdt desondanks de concentratie vast.

Balletdansers van het conservatorium zijn klassiek, dat wil zeggen academisch geschoold. De techniek komt voort uit de traditionele hofdansen. De overgang naar de veel aardsere moderne dans is groot. Ester: ,,Bij klassiek ballet ligt alles vast. Nauwelijks vrijheid van beweging. Die maniertjes waren er na al die jaren opleiding bij mij ook ingeslopen. Dat ben ik nu aan het afleren. Bij modern ballet mag je de choreografie ook niet overschrijden, maar er is ruimte voor eigen inbreng. De kunst is om dat te beperken terwijl je toch ontspannen danst.''

Dansers leven in een klein wereldje. Zij repeteren en treden op, gemiddeld twaalf uur per dag. Daarnaast is er weinig tijd voor andere dingen. Je collega's zijn je vrienden. Ze helpen je met verhuizen, je eet 's avonds met elkaar en als je nog wat wil gaan drinken doe je dat in het theater of bij elkaar thuis. Een gezond leven wordt gepredikt, maar veel dansers bij het Nederlands Dans Theater drinken en roken meer dan je zou verwachten.

We kunnen het dansen niet loslaten en dan helpt 's avonds een glaasje wijn, zegt de een. Dagelijks een joint hoeft de gezondheid niet te schaden, zegt een buitenlandse collega van Ester, maar het ontspant wel. Voordat hij werd aangenomen bij het dansgezelschap, had hij nog nooit gerookt en dronk hij eigenlijk geen alcohol. In Nederland werd hij meegesleept en het bevalt hem. De dansers zeggen geen last te hebben van hun 'verslaving'. Op de vraag of ze ooit stoned of dronken op het toneel hebben gestaan, reageren ze met verbazing. Dat houden ze voor onmogelijk.

De meeste dansers vallen ooit door een blessure in een diep gat. Ester werd overvallen door een mentale blessure. Ester: ,,Toen ik dertien of veertien was kreeg ik eetproblemen. Ik mocht niet meer dansen. Het was een onbewuste keuze. Ik wilde zo graag alles onder controle hebben. De een wordt baldadig, de ander gaat bij de pakken neer zitten en ik 'koos' voor anorexia. Ik weet ook nog precies wat er speelde: in een les werden een paar meisjes aangewezen die moesten 'oppassen'. Ook ik moest naar de diëtist. Ik woog 48 kilo. Ik moest twee kilo afvallen. Het werden er meer. De directrice heeft me wel geholpen om er overheen te komen. Ze zei: 'Het kan me niet schelen hoe het tussen je oren zit, maar ik wil niet dat je lichamelijk iets overkomt.' Ik mocht niet meer op de balletafdeling komen. Want dansen vreet je spieren op. Ik heb toen een half jaar niet meer gedanst.''

Bij het Nederlands Dans Theater wordt minder gelet op het gewicht. Ze willen geen 'taarten' op het podium, maar verder wordt het aan de verantwoordelijkheid van de dansers overgelaten wat en hoeveel zij eten. Ester weegt nu ongeveer 53 kilo en houdt zich niet meer bezig met afvallen of andere panische eetgewoonten.

De dansers van NDT II hebben op het moment wel iets anders aan het hoofd dan hun gewicht. Er staat een grote tournee voor de deur. In Madrid danst NDT II Indigo Rose van Jirí Kilián en Solo van Hans van Manen, Skew-whiff van Paul Lightfoot en Minus 16 van Ohad Naharin. De dansers hebben vooraf een dag vrij gekregen om hun koffers te pakken en even te ontspannen. Voor Ester betekent dat even alleen zijn of een bezoekje aan haar ouders in Zoetermeer. Madrid is een uitstapje. Daarna gelden weer de strenge regels van het dagelijks ballet. Repeteren, eten, optreden, eten, slapen en alvast dromen over het volgende gezelschap.