Cahier Peper

Nieuws

Politieke gevolgen

Ontslag Peper

Onderzoek Rotterdamse gemeenteraad

Rapport COR

Declaraties

Door onze redacteuren GIJSBERT VAN ES en KEES VAN DER MALEN
DEN HAAG, 14 MAART. Het abrupte afscheid van minister Peper heeft Haagse speculaties over het hoe en waarom gevoed.

Waarom juist gisteren? En: heeft hij echt zelf besloten te vertrekken? Of hebben premier Kok en PvdA-fractieleider Melkert hem uiteindelijk tot aftreden aangespoord?

Bram Peper is gistermiddag toch nog onverwachts vertrokken. Zijn abrupte afscheid heeft volop speculaties gevoed: over de inhoud van het komende vrijdag te verschijnen Rotterdamse raadsrapport en over de vraag wie uiteindelijk de regie heeft gevoerd in de slotakte van dit ministersdrama.

Vijf maanden lang is de kwestie-Peper behandeld als Chefsache. Peper, Kok en Melkert hebben voortdurend met elkaar in contact gestaan over de vele verwikkelingen rondom het onderzoek naar de Rotterdamse rekeningen en over de ruime mediabelangstelling die hiermee gepaard is gegaan. Buiten hun kring is er wel heel veel gepraat over 'Peper en de bonnetjes', maar in de directe omgeving van de PvdA-top is vrijwel niets bekend over de wijze waarop Pepers vertrek is afgewikkeld.

Bram Peper kondigde gisteren aan dat hij zich als 'vrij man' met kracht zal verdedigen tegen verdere 'aantijgingen' die uit Rotterdam zijn te verwachten. Die verdediging moet nog even op zich laten wachten, want de ex-minister en zijn echtgenote, Neelie Kroes, zouden in de loop van vandaag met onbekende bestemming en voor onbekende duur vertrekken naar een vakantieadres. Gisteravond, na alle turbulentie in Den Haag, bezochten zij in het Amsterdamse Concertgebouw een Brahms-concert van de Wiener Philharmoniker.

Op het ministerie van Binnenlandse Zaken begon de dag gisteren volstrekt normaal met de wekelijkse 'ministersstaf' van bewindslieden en ambtelijke top. Een dit weekeinde geschreven kladversie van een ontslagbrief had Peper toen al in zijn binnenzak. Niettemin gaf hij leiding aan een vergadering waarin louter over lopende zaken werd gesproken.

Om kwart voor elf is Peper van zijn departement naar het Torentje van premier Kok gelopen, waar de conclusie is getrokken dat de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties maar beter kan opstappen. Kort na half twaalf heeft PvdA-fractieleider Melkert zich bij Kok en Peper gevoegd. Even na twaalf uur is Peper op zijn departement teruggekeerd om de laatste formuleringen in zijn ontslagbrief aan te scherpen. Omstreeks één uur was hij terug in het Torentje om de brief aan Kok te overhandigen, waarna deze is 'doorgeleid' naar de koningin. Kok zelf heeft tussen twaalf en één eerst de vice-premiers en vervolgens de voorzitters van de coalitiefracties VVD en D66 op de hoogte gebracht van het aftreden van Peper. Om half drie 's middag werd zijn vertrek naar buiten gebracht.

Premier Kok en fractieleider Melkert onderstreepten gisteren dat Peper ,,zijn eigen finale afweging heeft gemaakt''. Vrij algemeen werd rekening gehouden met de mogelijkheid dat Peper komende vrijdag zou terugtreden, na publicatie van het Rotterdamse rapport. Gesprekken met en adviezen aan Peper waren er in overvloed, maar uiteindelijk verraste hij zijn omgeving met het moment waarop hij terugtrad.

Al drie weken lang beschikte Peper over de bevindingen van de KPMG-accountants die zijn declaraties als burgemeester hebben onderzocht. Over passages uit het eindrapport van de Rotterdamse raadscommissie beschikte Peper nog niet. Intussen rijpte bij hem wel het inzicht dat hij zich als minister niet kon verdedigen tegen zijn verleden als burgemeester van Rotterdam.

Premier Kok zei gisteren dat hij met Peper ,,vele uren over het onderwerp heeft doorgebracht''. De premier zou daarbij vooral veel hebben geluisterd en weinig directe aanwijzingen aan Peper hebben gegeven. Eenmaal heeft Kok hard ingegrepen, eind januari, toen Peper uit protest tegen de werkwijze van de commissie dagenlang weigerde met de Rotterdamse raadsleden te praten. Kok heeft daarop Peper gesommeerd zijn bezwaren opzij te schuiven.

Voor de buitenwereld heeft de premier altijd steun uitgesproken voor zijn minister, maar hij koos zijn woorden steeds met zorg. Bij herhaling zei hij ,,Peper op zijn woord te geloven'' en ,,zijn integriteit niet in twijfel te trekken zolang het tegendeel niet is bewezen''.

Tegelijk hield de 'binnenwereld' er al maandenlang rekening mee dat Kok zijn minister ,,als een baksteen'' zou laten vallen indien het Rotterdamse rapport daartoe aanleiding zou geven. Sommige sociaal-democraten herinneren zich goed hoe de PvdA-leider zijn geestverwant Roel in 't Veld in 1993 liet vallen als staatssecretaris van Onderwijs, nadat publicaties over nevenactiviteiten van de voormalige Leidse hoogleraar bestuurskunde naar buiten kwamen.

Kok en Melkert lieten Peper geruime tijd de ruimte om achter gesloten deuren zijn verdediging te voeren. Maar ook bij hen groeide het inzicht dat een publieke verdeding van een zittende minister een onmogelijke zaak zou worden. Zij forceerden Peper niet om op te stappen, maar moedigden hem ook niet aan om te blijven.

Groter dan de invloed van premier Kok en en fractieleider Melkert op de uiteindelijke keuze van Peper lijkt die van zijn echtgenote, Neelie Kroes. Zij was het die twee weken geleden inzicht gaf in de meer persoonlijke afwegingen. Als de beschuldigingen tegen haar man zouden voortwoekeren, had zij haar conclusie al getrokken: ,,Dan wil ik hier niet meer leven, dan pak ik mijn spullen'', zo verklaarde ze in het weekblad Elsevier.

Gisteren zei Peper: ,,Ik ga een beetje weg.'' En er was niemand die hem tegenhield.