Dossier Vrijheid voor de Papoea's

Nieuws

Brief

Documenten

Strijd voor vrijheid

'Autonomie is geen vrijheid'

De tweede man van de beweging voor een vrij West-Papoea was gisteren in Den Haag om uit te leggen dat voor zijn volk gedeeltelijke vrijheid geen vrijheid is.

Door onze redacteur WIM BRUMMELMAN

UTRECHT, 20 OKT. Nog steeds wappert de 'Morgenster', de vlag van de beweging voor een Vrij Papoea, op het centrale plein in de hoofdstad Jayapura. Gisteren verstreek een ultimatum van de Indonesische regering om de vlag te strijken, zonder dat er iets gebeurde. Eerder deze maand kwam het in het stadje Wamena tot een bloedig treffen met leger en politie.

Leger en politie wachten op nadere instructies uit Jakarta, waar komende week een nieuw gesprek plaatsvindt tussen president Wahid en Theys Hiyo Eluay, de voorzitter van het zogeheten Papoeapresidium, het dagelijks bestuur van de beweging voor een vrij West-Papoea.

Theys Hiyo Eluay liet er gisteren in Jayapura geen twijfel over bestaan wat zijn inzet is. Hij posteerde zich voor de vlaggenmast en liet over de hoofden van zijn aanhang heen de autoriteiten weten: "Als de Morgenster wordt neergehaald, moeten ze eerst mij doodschieten." De nummer twee van de beweging voor een Vrij Papoea, de 54-jarige Tom Beanal, sprak gisteren in Den Haag met Kamerleden van de commissie voor buitenlandse zaken. Beanal is een bedachtzame man die zijn woorden zorgvuldig kiest, maar geen onduidelijkheid laat bestaan over het doel van zijn missie. "We zijn geen separatisten. Wij hebben ons niet teruggetrokken in de binnenlanden om van daaruit te stoken. We hebben alles gedaan in rechtstreeks overleg met de Indonesische overheid. Onze aspiratie is Merdeka (vrijheid) en dat willen we op democratische wijze bereiken."

Jakarta heeft autonomie beloofd voor verschillende regio's. Is dat niet voldoende?

"Ik was eens vrij, in 1961, toen Nederland ons klaarstoomde voor onafhankelijkheid. Naar die vrijheid verlang ik. Er is maar één hoofdprijs. In een tweede of derde prijs ben ik niet geïnteresseerd."

In juni gaf Wahid toestemming de Morgenster uit te hangen, mits tegelijk met, en een slag kleiner dan het Indonesische rood-wit. De vlag mag alleen niet worden gebruikt als politiek symbool van onafhankelijkheid.

"Ik heb al eerder tegen Wahid gezegd (tijdens het bezoek van de president aan Jayapura in december vorig jaar): De vlag is onze identiteit. Het is niet de vlag van één stam, maar van 250 stammen. Het is de vlag een volk dat vrij wil zijn. Als je akkoord gaat met die vlag, ga je akkoord met het wezen van die vlag. Het antwoord van hem heeft me zo boos gemaakt, dat ik toen weggelopen ben."

Ondanks de toezegging van Wahid, hebben leger en politie op verschillende plaatsen ingegrepen. Op 9 oktober vielen daarbij in Wamena doden.

"De instructie om de vlag te strijken is uitgevaardigd met instemming van vice-president Megawati op een moment dat Wahid in het buitenland was. De oorsprong hiervan ligt in het dualisme binnen de Indonesische regering. Gus Dur streeft naar een open, democratische samenleving. Maar onder andere de vice-president is daar niet blij mee, want democratisering leidt uiteindelijk tot het recht op een eigen staat. We kijken met argwaan naar Megawati: het is vreemd dat zij een partij vertegenwoordigt die de naam 'democratisch' in haar vaandel draagt. Samen met het leger probeert zij de situatie te destabiliseren. Ik weet niet of je de vergelijking mag trekken, maar de beelden die we van Oost- Timor hebben gezien, komen sterk overeen met hetgeen nu in West-Papoea gebeurt."

In Wamena hebben de Papoea's hun boosheid vervolgens gebotvierd op niet-Papoea's. Tientallen mensen werden gedood.

"De boosheid richtte zich niet alleen op Indonesiërs maar op alle mensen die van elders naar Wamena zijn gekomen, ook Papoea's. De mobiele brigade was de aanstoker van het geweld. Ze dachten dat de mensen wel bang zouden worden, zoals bij incidenten elders. Maar het bergvolk van Wamena is niet gewend om weg te lopen. Zo is het conflict geëscaleerd. Dat kunnen we niet goedkeuren, maar voor hen is het: oog om oog, tand om tand."

Hoe nu verder? Wahid zwijgt in alle talen. Klinkt de roep om verharding van de strijd niet op?

"De Papoea-bevolking blijft het volledige vertrouwen in Gus Dur houden. Theys Hiyo Eluay gaat vandaag of morgen naar Jakarta en we zullen het resultaat van zijn gesprek met de president afwachten. Natuurlijk is het onzeker wat er zal gebeuren. Maar voor mij is het duidelijk dat een vreedzame weg veel sneller leidt tot verwezenlijking van onze aspiraties van onafhankelijkheid dan andere methoden. Er is bij sommigen een bewuste strategie om groepen tegen elkaar op te stoken. Daar moeten we voor waken."