Dossier Vrijheid voor de Papoea's

Nieuws

Brief

Documenten

Strijd voor vrijheid

Links

'Vrij Papoea' hoopt op hulp uit Nederland

Zes leden van de Tweede Kamer waren deze week in Papoea. Zij moesten manoeuvreren tussen een wantrouwig provinciebestuur en de Papoea-bevolking die onafhankelijkheid wil en hoopt op Nederlandse hulp.

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM

JAYAPURA, 12 MEI. "Ik spreek Nederlands, maar zal dat niet doen, want ik haat Nederland. Jullie hebben ons uitgeleverd aan de Indonesische moordenaars." Er gaat een lichte schok door het hete, volgepakte vergaderzaaltje van het episcopaat Jayapura. Terry Aronggear, gewezen politieke gevangene, kiest harde woorden, maar de bejaarde Papoea die tolkt, verzacht ze: van Terry's haat maakt hij 'pijn in het hart'. Aronggear: "Ik was op 17 mei 1965 (twee jaar na de overdracht van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea aan Indonesië) in Manokwari een van de oprichters van de Organisatie Vrij Papoea (OPM). Ik werd opgepakt door het Indonesische leger, met een stuk hout bewerkt en tot zeven jaar veroordeeld. In juli 1965 viel het OPM-legertje van de gebroeders Awom een militair kampement aan, waarbij 138 Indonesische soldaten sneuvelden. In de vijf jaar daarna doodde het leger in de hele provincie 5.146 burgers." ELSHAM, een organisatie die opkomt voor de rechten van de mens in Papoea, heeft samen met het rooms-katholieke Secretariaat voor Gerechtigheid en Vrede een ontmoeting belegd tussen zes leden van het Nederlandse parlement en - merendeels bejaarde - Papoea's die een persoonlijke getuigenis afleggen over 37 jaar Indonesisch bestuur. Een van hen is Herman Takai Yetouw. Hij was in 1969 een van de 1.026 door Indonesië geselecteerde Papoea's (1,3 procent van de bevolking) die mochten meedoen aan de 'volksraadpleging' over de status van toenmalig West-Irian. "Wij werden ondergebracht in een slaapzaal, mochten er niet uit en hadden dus geen contact met de buitenwereld. Wij werden bedreigd en deden wat ons gezegd werd: voor aansluiting bij Indonesië stemmen." De getuigen komen tot dezelfde conclusie: Nederland draagt verantwoordelijkheid voor het lot van de Papoea's. De door de regering- Wahid beloofde dialoog komt maar niet van de grond en de Papoea's willen met hun vrijheidseis internationaal de boer op. Maar in de Verenigde Naties hebben ze geen stem en Nederland kan hun die geven. De zes parlementariërs zijn onder de indruk van de verhalen en zeggen dat ook. Eimert van Middelkoop (GPV) wijst op het historische onderzoek naar de besluitvorming rond voormalig Nederlands Nieuw Guinea in de jaren 1962-'69 dat Buitenlandse Zaken op verzoek van de Tweede Kamer zal aanbesteden bij een onafhankelijke instelling. Delegatieleider Margreeth de Boer (PvdA) wil kennelijk geen valse verwachtingen wekken en reageert: "U moet begrijpen dat de besluiten van die jaren niet meer ongedaan gemaakt kunnen worden."

Het bezoek uit Nederland werd al meteen na aankomst in Jayapura inzet van een steekspel tussen de autoriteiten en de volksbeweging voor een vrij Papoea. Er circuleerden twee programma's: één van het provinciebestuur en één van de Nederlandse ambassade. Het laatste vermeldde op woensdagmorgen een ontmoeting met 'niet- gouvernementele organisaties'.

Bedoeld - zij het niet met name genoemd - werd het in februari geformeerde, maar nog steeds niet legale Papoeapresidium. Het programma van de provincie vermeldde op dat tijdstip een beleefdheidsbezoek aan het streekparlement. Dinsdagmorgen, kort na aankomst van de delegatie in het hotel, posteerde een groepje in het zwart geklede leden van de Papoea-ordedienst, de sterke, maar ongewapende arm van het Presidium, zich voor de ingang met de boodschap: "Jullie mogen niet naar buiten, want de Grote Leider Theys is in aantocht." Theys Hiyo Eluay, een Sentani-Papoea met grijze haardos en sik, is ooit door de regering- Soeharto aangesteld tot 'traditionele leider', een erebaantje zonder macht, maar heeft zich na Soeharto's val bekeerd tot voorvechter van onafhankelijkheid. Hij staat in hoog aanzien bij de Papoea-ordedienst, goeddeels werkloze jongeren, en werd in februari opgenomen in het Papoeapresidium om hem en zijn mannen in het gareel te houden. Indonesische beleefdheid gebiedt dat het bezoek eerst zijn opwachting maakt bij de hoogste gezagsdrager in Papoea, de gouverneur. Theys ziet dat anders en betreedt de hotellobby. Ambassadeur Van Heemstra staat hem kort te woord en herinnert Theys eraan dat hij als lid van het Presidium de volgende dag aan de beurt komt. De Grote Leider vertrekt weer, want zijn doel is bereikt: hij was voor iedereen zichtbaar de eerste die met de Nederlandse gasten heeft gepraat. Die middag vertrekt de delegatie naar de residentie van de waarnemend gouverneur. De villa heeft nog als ambtswoning gediend van de laatste Nederlandse gouverneur, P.J. Platteel (1958-1962). Marinemaarschalk b.d. Musiran Darmosuwito, een Javaan, is pas geïnstalleerd. Zijn voorganger, de Papoea Freddy Numberi, werd in oktober minister in de regering-Wahid. In juli moet het streekparlement een nieuwe gouverneur hebben gekozen en dat wordt zeker een Papoea. Darmosuwito wordt geflankeerd door officieren, onder wie de militaire commandant van Papoea, generaal- majoor Alberth Inkiriwang uit Noord-Sulawesi. De vele uniformen maken duidelijk dat het provinciebestuur deze Nederlandse visite als een veiligheidsrisico beschouwt. De volgende morgen wordt de delegatie in een hotel boven Jayapura onthaald door het Papoeapresidium, het uitvoerend orgaan van de beweging voor onafhankelijkheid. Anders dan het wettige gezag in de provincie bestaat dit gezelschap geheel uit Papoea's: intellectuelen, de vice-voorzitter van de protestantse synode, traditionele leiders en politieke ballingen. Na het gesprek staat delegatieleidster De Boer de plaatselijke pers te woord. Gevraagd naar de Nederlandse reactie op het vrijheidsverlangen in Papoea, zegt zij: "Wij steunen de democratiseringsinspanningen van president Wahid en zijn met hem van mening dat democratie het recht veronderstelt om over alle mogelijke zaken vrijelijk van gedachten te wisselen. De aspiraties van de Papoeabevolking zullen we overbrengen aan de Nederlandse regering, maar 'Jakarta' en de Papoea's moeten hun meningsverschillen samen oplossen, zonder inmenging van buiten, in het kader van een gedemocratiseerd Indonesië."