GRONINGEN, 29 JAN. Sabbelend op een zuurtje begint hij zijn betoog. Het wordt zijn laatste in de gemeenteraad. Burgemeester Ouwerkerk zegt volkomen rustig te zijn. Eerder opstappen was ,,veel gemakkelijker'' geweest, zegt hij. ,,Hartstikke zuiver'' was het om de gemeenteraad over hem te laten oordelen, niemand heeft hem daarvan kunnen afhouden. ,,Ik was tegen een immense druk bestand'', zegt hij ferm. Dan zijn conclusie, met gevoel voor drama steeds een korte pauze nemend: ,,Deze burgemeester, met het hart en ziel voor de stad, altijd functionerend maar één keer niet adequaat reagerend, bij nacht en ontij werkend, voor iedereen bereikbaar, kijkt u recht in de ogen, deze burgemeester dient morgen zijn ontslag in bij de commissaris van de koningin.''

Hans Ouwerkerk (56) staat dan op en verdwijnt door de grote glazen deur achter hem. Hij heeft deze avond geen zin meer om de pers te woord te staan. Een maand na de hevige rellen in de Oosterparkwijk in Groningen, waarbij zestig jongeren onder meer drie woningen vernielden zonder dat de politie optrad, is het doek voor de Groningse burgemeester gevallen.

De coalitiepartijen (PvdA, D66 en CDA) rekenen het Ouwerkerk zwaar aan dat hij die avond na een telefoontje van de officier van dienst geen actie heeft ondernomen, maar ze spreken wel hun vertrouwen in hem uit. De door Ouwerkerk gevraagde ,,steun in ruime zin'' blijft echter uit. GroenLinks, SP en GPV hadden hun negatieve oordeel vorige week al kenbaar gemaakt. De eenmansfractie Student&Stad sloot zich gisteren hierbij aan. Het oordeel van de VVD geeft uiteindelijk de doorslag en zorgt voor het vroegtijdig einde van de carrière van Ouwerkerk als burgemeester.

Ouwerkerk is 'burgemeester bij geboorte'. Al vroeg in zijn leven wist hij dat hij burgemeester wilde worden. De benoeming in Groningen was voor hem in 1991 na Lekkerkerk, Emmen en Zaandam een jongensdroom die uitkwam. Alleen Amsterdam had hem nog mooier geleken. Gemakkelijk in Groningen heeft hij het nooit gehad. Geprezen werd zijn vechtersmentaliteit, zijn openheid, zijn aandacht voor de onderkant van de samenleving. Maar een moeizame afwikkeling van een financieel debacle rond de Groningse kredietbank, enkele bestuurlijke uitglijers en het verzwijgen van een betaalde bijbaan zorgden voor krassen op zijn staat van dienst. Toch kreeg hij in het najaar unanieme steun van de gemeenteraad voor een nieuwe ambtstermijn van zes jaar. Maar van 30 op 31 december, de nacht van de Oosterparkrellen, begon voor Ouwerkerk ,,een nachtmerrie waarin het maar geen dag wilde worden''.

,,Wij hebben waardering voor de vechtlust die Ouwerkerk heeft getoond'', opent A. Timmerman (PvdA) het debat. Ze spreekt snel het vertrouwen uit in haar partijgenoot. R. Bron (D66) zegt daarna dat zijn partij een ,,vreselijke worsteling'' heeft doorgemaakt, maar dat Ouwerkerk de kans moet krijgen het vertrouwen terug te winnen. C. Dekker (GroenLinks) is kort: Ouwerkerks bestuurlijke beoordelingsvermogen schiet tekort om nog op verbetering te kunnen hopen.

Dan komt de VVD. De liberalen hebben de spanning er tot het laatst ingehouden. Als fractievoorzitter K. Schuiling, die een stemmig zwart pak heeft aangetrokken, zijn verhaal begint is het doodstil in de volle raadszaal. Pas halverwege, op het moment dat hij zegt dat het 'voordeel van de twijfel' niet genoeg is voor een burgemeester die met de handhaving van de openbare orde is belast, weet iedereen het: Ouwerkerk zal moeten opstappen.

De boetedoening die Ouwerkerk heeft gedaan over zijn beoordelingsfout de avond van 30 december is niet genoeg voor de VVD. ,,Bij Ouwerkerk ontbrak het inzicht van wat is misgegaan. Hij toonde geen bezinning, geen reflectie. Er zijn zeer ernstige fouten gemaakt, die voor rekening komen van de gezagsdrager.'' De burgemeester is er om problemen op te lossen, niet om een deel van het probleem te zijn, zegt docent bestuursrecht Schuiling.

Ouwerkerk verwijt de VVD even later dat hij niet voor de gemeenteraadsvergadering over het eindoordeel is ingelicht. ,,Hopelijk verkiezen fracties menselijkheid voortaan boven geheimzinnigheid.'' Na afloop vertelt Schuiling wel degelijk dat hij ,,,Hans en Gerry persoonlijk het VVD-standpunt'' had willen vertellen, maar hier weloverwogen van te hebben afgezien. De reden is dat Ouwerkerk in het Hollands Dagboek in deze krant volgens Schuiling uit de school heeft geklapt over vertrouwelijke telefoontjes die GroenLinks-raadsleden met hem hebben gepleegd.

Naast de Oosterparkrellen speelt bij de beoordeling van Ouwerkerk het rapport Bakkenist over het slechte functioneren van politie en justitie in Groningen een rol. Ouwerkerk vindt dat hij is beoordeeld op grond van een optelling van twee heel verschillende zaken. ,,Er zou natuurlijk wel over de rellen zijn gesproken, maar dan was mij, naar ik mag hopen, een veel evenwichtiger oordeel ten deel gevallen.''

Hoe het verder moet met Groningen, is nog onduidelijk. ,,Nog niet over nagedacht'', verklaart PvdA'er Timmerman. ,Je moet ook overal een mening over hebben op zo'n avond'', zegt CDA-wethouder R. Paas. Commissaris van de koningin H. Alders heeft een voorkeur voor een snelle benoeming van een waarnemend burgemeester, want het stadsbestuur heeft in deze moeilijke tijden versterking nodig.

De politieke verhoudingen in Groningen zijn er door de affaire niet beter op geworden. CDA-wethouder Paas verwijt de VVD het oordeel al klaar gehad te hebben voordat Ouwerkerk vorige week zijn verdediging begon. ,,Ouwerkerk heeft van de VVD geen schijn van kans gekregen.'' D66'er Bron vindt dat de VVD een te zakelijk betoog heeft gehouden. ,,En dat ze hun oordeel niet aan Ouwerkerk hebben gemeld bevalt me slecht.''

De affaire zal in verkiezingscampagne een belangrijke rol gaan spelen. ,,Als we niet uitkijken wordt dit de enige kwestie'', zegt Paas. Daarna staat Groningen voor mogelijk de moeizaamste college-onderhandelingen ooit, want de kans is groot dat de coalitie PvdA-D66-CDA haar meerderheid kwijtraakt. Dan komt de VVD ongetwijfeld in beeld, maar die partij ligt traditioneel - en zeker na gisteravond - slecht bij de rest.

Als commissaris Alders nog een geïmproviseerde persconferentie geeft, wordt burgemeester Ouwerkerk naar buiten geloodst. Aan de camera's ontkomt hij niet. De tientallen Groningers die bij zijn auto staan te wachten geven hem een applaus. In de gangen van het stadhuis lopen dan nog enkele medewerkers met tranen in de ogen rond. SP-Statenlid S. Lammerts, wiens woning in de Oosterparkbuurt tijdens de rellen werd vernield, zegt het goed te vinden dat Ouwerkerk opstapt. ,,Maar het woord genoegdoening wil ik niet in de mond nemen. Er zijn alleen maar verliezers.''

De Groningse crisis

30/31 december 1997: In de Groningse Oosterparkwijk breken 's nachts ongeregeldheden uit. Tientallen jongeren halen met kettingzagen bomen neer. Interieurs van woningen worden vernield en huisraad wordt in brand gestoken. Later is sprake van geweld ,,met een militaire precisie''. De politie blijft lange tijd afzijdig.

31 december: Burgemeester Ouwerkerk stelt dat de politie te laat ingreep. Hij noemt het optreden ,,beschamend''. Lokale politici vragen direct om opheldering. Een politiewoordvoerder laat weten dat eerder ingrijpen niet verantwoord was, mede omdat er geen ME'ers direct paraat waren.

2 januari 1998: Gemeente en politie stellen onderzoeken in naar het geweld in de Oosterparkwijk. Ouwerkerk noemt het ,,onbestaanbaar'' dat het ,,schild van veiligheid'' dat de overheid moet bieden in Groningen afwezig is geweest.

6 januari: Een uitgelekt rapport van het bureau Bakkenist over de affaire-Lancée velt een vernietigend oordeel over korpschef Veenstra en over het functioneren van politie en justitie. Ook korpsbeheerder Ouwerkerk en hoofdofficier van justitie Daverschot oogsten kritiek.

7 januari: Veenstra stelt zijn functie ter beschikking naar aanleiding van het uitgelekte rapport en de kritiek op zijn optreden.

8 januari: Veenstra beschuldigt justitie in Groningen ervan het rapport-Bakkenist te hebben gelekt om zo de aandacht af te leiden van het ,,geblunder'' van het openbaar ministerie in de zaak-Lancée.

11 januari: De Politiewet staat ter discussie. Premier Kok overweegt aanpassing om onder meer de competenties van de leden van de zogeheten driehoek van korpschef, korpsbeheerder en hoofdofficier beter te verankeren. CDA, PvdA en vertegenwoordigers van de driehoek zijn tegen.

12 januari: Voormalig hoofdcommissaris Brand van de regio Haaglanden bereid het beschadigde Groningse korps tijdelijk te leiden.

14 januari: Procureur-generaal Steenhuis in opspraak. Hij blijkt een betaalde bijbaan te hebben bij Bakkenist. Sorgdrager, opdrachtgever voor het rapport, laat oud-Kamervoorzitter Dolman een onderzoek instellen. Steenhuis ontkent elke betrokkenheid. Ouwerkerk en Daverschot melden na een gesprek met de politieministers geen reden te zien op te stappen.

15 januari: De Tweede Kamer debatteert over 'Groningen'. De fracties willen voor 1 februari helderheid over herstel van de verhoudingen in Groningen. Ouwerkerk en Daverschot krijgen respijt om intern orde op zaken te stellen. De burgemeester zegt tijdens een hoorzitting over de rellen te zullen aftreden als hij onvoldoende steun krijgt van de gemeenteraad.

18 januari: Oud-commissaris van de koningin in Utrecht Beelaerts van Blokland uit in een rapport forse kritiek op het optreden van Ouwerkerk tijdens de rellen. De burgemeester gaf weliswaar toestemming voor de inzet van de ME, maar liet de zaak verder over aan de politie. Ouwerkerk bleek die nacht geïnformeerd te zijn door de officier van dienst.

20 januari: De meerderheid van de Groningers wil dat Ouwerkerk en Daverschot opstappen, aldus het Groninger Dagblad.

21 januari: Ouwerkerk verdedigt zich ,,met een goed verhaal'' tegenover de gemeenteraadscommissie veiligheid. De burgemeester, die om vertrouwen vraagt en zegt alleen met een ruime meerderheid te blijven, krijgt stevige kritiek. GroenLinks, SP en GPV zeggen het vertrouwen op, de VVD wacht een week met het eindoordeel tot de gemeenteraadsvergadering van 28 januari.

27 januari: Ouwerkerk krijgt brede steun voor zijn plan tot reorganisatie van de politie. Het pakket maatregelen valt ook bij de ondernemingsraad van het korps in goede aarde.

28 januari: Slechts een kleine meerderheid van de gemeenteraad steunt Ouwerkerk. Die houdt de eer aan zichzelf en stapt op. (ANP)