Rector J. (Joep) Verburg van het studiecentrum rechtspleging in Zutphen - de school die jaarlijks 45 magistraten aflevert - betreurt dit stilzwijgen. De NVvR zweeg uit een soort onhandigheid, vertelt Verburg. ,,Rechters zijn nu eenmaal niet gewend met dit soort situaties om te gaan. We waren bezorgd dat zelfs genuanceerde kritiek door de media zou worden vertaald in de oneliner: rechters muiten eveneens tegen Sorgdrager'', zegt Verburg die ook bestuurslid is van de NVvR en vice-president van het hof in Den Bosch.

Maar die houding betekent niet dat alle rechters het gedwongen vertrek van Docters van Leeuwen schouderophalend hebben gadegeslagen, verzekert Verburg. ,,Je krijgt de indruk dat Sorgdrager het openbaar ministerie steeds nadrukkelijker in haar greep wil hebben en dat is geen goede ontwikkeling. Het is slecht voor de onafhankelijkheid van de hele rechterlijke macht als het OM zich meer op het bestuur en minder op de rechter gaat oriënteren.'' Het is volgens Verburg een mening die veel rechters delen.

Dat de NVvR (de organisatie waarvan zo'n 1.500 rechters en 400 officieren van justitie deel uitmaken) zich niet uitsprak, komt volgens Verburg vooral ook door de ,,delicate'' aard van het onderwerp. De ambtenarenrechter zal de rechtmatigheid van het ontslag van Docters moeten toetsen. En dan past het niet als magistraten een uitspraak doen die een waardering geeft van het rechtspositionele geschil dat door een collega moet worden beslecht. Maar Verburg (,,ik ben maar een rector'') vindt een publieke reactie hoognodig omdat ,,de kwaliteit van de rechtspraak'' in het geding is. ,,Door de recente gebeurtenissen is de autoriteit van het OM ondermijnd en dat is een bedreiging voor het gezag van rechterlijke beslissingen.''

Kort na het ontslag van Docters heeft Sorgdrager het bestuur van de NVvR plechtig beloofd dat ze alles zal doen om het vertrouwen tussen departement en rechterlijke macht te herstellen. Maar de eerste praktische signalen op dit gebied maken Verburg alleen maar ongeruster. ,,Op het departement van justitie wordt een reorganisatie uitgevoerd die tot gevolg heeft dat er een apart directoraat-generaal rechtshandhaving komt datOM en politie moet aansturen. Als de politie na de verkiezingen onder Binnenlandse Zaken valt, gaat deze afdeling alleen nog maar het college van PG's voor de voeten lopen'', vreest Verburg.

De rechter zegt ook dat de kwestie-Docters ,,een forse hypotheek legt'' op de voorstellen van de commissie Leemhuis. Die commissie bracht in januari een rapport uit met voorstellen voor een nieuwe organisatie van de zittende rechterlijke macht. Leemhuis c.s. willen dat er een eigen Raad voor de rechtspraak komt als hoogste beheersorgaan, enigszins vergelijkbaar met het nieuwe College van procureurs-generaal voor het openbaar ministerie. Alle gerechten krijgen een bestuur dat verantwoording zal afleggen aan de nieuwe Raad die moet bestaan uit drie rechters en twee buitenstaanders.

De raad moet zich onder meer bezig houden met het personeels- en benoemingenbeleid en het beheer van de financiën. De minister moet volgens de commissie het door de raad gevoerde beheer marginaal toetsen op de doelmatigheid en volledig op de rechtmatigheid. Die opzet betekent volgens Verburg dat er naast de super-PG straks ook een soort super-rechter komt. ,,Een voorzitter die als spreekbuis net zo makkelijk naar de strot kan worden gevlogen als nu bij Docters gebeurde.''

,,Rechters moeten net als het OM in plaats van een groep individuen één organisatie worden. Dat zet ons neer als macht maar betekent tegelijkertijd ook dat we meer in de greep kunnen worden gehouden. En als je nu in deze kwestie ziet dat crisisbeheersing bij het departement niet bestaat dan moeten wij ons ook grote zorgen maken. Wat hebben wij nu van het ministerie en de politiek te verwachten? Een minister kan roepen dat er een vertrouwensbreuk is met een ambtenaar en dan is dat kennelijk zo. Het parlement wil niet eens de feiten kennen, ze hebben geen behoefte door te vragen. Dat is toch gek?''

De maatregelen tegen Docters zijn ,,een politiek ontslag'', aldus Verburg. ,,De minister heeft er drie jaar geleden zelf voor gekozen een mannetjesputter te belasten met de reorganisatie van het OM. Dan is het all in the game dat je soms met zo'n functionaris botst. Het vertrek van Docters is schadelijk voor de reorganisatie van het OM. Het is ongelooflijk knap dat die man in zo'n korte tijd het OM heeft omgebouwd tot een organisatie met een duidelijk gezicht. Er staat veel op de rails maar het is nog een broos bouwwerk. Een krachtige leider kan daarbij niet worden gemist.''

De rector zegt het door Sorgdrager beloofde herstel van vertrouwen ook te zullen afmeten aan de wijze waarop ze nu de kwestie Docters afhandelt. Volgens Verburg is er nog steeds een goede kans dat Docters voor het OM behouden blijft.

,,De vraag is of het departement zich in de bezwaarprocedure die Docters nu voert keihard opstelt of dat de zaak over de verkiezingen heen wordt getild. Als het conflict kennelijk vooral een persoonlijke kwestie is tussen Sorgdrager en Docters moet de breuk straks na de verkiezingen toch weer kunnen worden gelijmd met een nieuwe minister van Justitie? En het zou me zeer verbazen als Sorgdrager straks nog terugkeert.''