Dossier Val Milosevic

Nieuws

Achtergrond verzet

Hoofdrolspelers

Vojislav Kostunica, de nieuwe president van Joegoslavië, wil vandaag de paradox rechtzetten dat zijn Montenegrijnse vijanden hem wel, maar zijn Montenegrijnse vrienden hem niet erkennen.

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN

ROTTERDAM, 13 OKT. Het aantreden van Vojislav Kostunica als president van de Joegoslavische federatie (Servië plus Montenegro) heeft in de Montenegrijnse hoofdstad Podgorica tot een paradox geleid. De Montenegrijnse aanhang van Kostunica's afgetreden voorganger Slobodan Milosevic, verenigd in de Socialistische Volkspartij (SNP), heeft zich neergelegd bij de uitslag van de presidentsverkiezingen: ze erkent Kostunica als federaal president en ze heeft (anders dan de aanhangers van Milosevic in Servië) het nieuwe bewind in Belgrado medewerking aangeboden - de SNP is zelfs bereid in een coalitie met Kostunica's Democratische Oppositie van Servië (DOS) te gaan zitten.

De regerende coalitie in Montenegro, die wordt geleid door de Montenegrijnse president Milo Djukanovic en die de afgelopen jaren nauw met de DOS heeft samengewerkt, neemt een radicaal ander standpunt in. Zij erkent al jaren het federale gezag niet, omdat het onder en door Milosevic werd misbruikt om de rebelse en kritische Montenegrijnen dwars te zitten en hun uiteindelijk met een constitutionele coup zelfs de grondwettelijk gegarandeerde gelijkwaardigheid binnen de federatie af te pakken. Om die reden heeft het pro-Westerse bewind van Djukanovic de recente presidentsverkiezingen geboycot. En omdat het de verkiezingen boycot, erkent het nu ook de winnaar niet, ook al heet die winnaar Vojislav Kostunica, leider van een oppositie die altijd zo welkom was in Podgorica. Om die paradox recht te zetten wil Kostunica vandaag in Podgorica gaan praten, liefst met beide kampen. Gisteren zette hij alvast de toon, door te verklaren dat als de Montenegrijnen hun streven naar onafhankelijkheid willen doorzetten, hij dat zal accepteren. Als het "de wil van de Montenegrijnen is" zich los te maken uit de Joegoslavische federatie, aldus Kostunica, "zal die wil worden gerespecteerd". Het is een opmerkelijke uitlating, omdat Kostunica, een overtuigd nationalist, de territoriale integriteit van Joegoslavië (Servië, inclusief Kosovo, en Montenegro) zeer hoog in het vaandel heeft staan. Het is ook een uitlating die hem typeert: democratie staat voor hem op een hoger plan dan die territoriale eenheid.

En het is ten slotte een goed gecalculeerde uitlating. Want het Montenegrijnse streven naar afscheiding en onafhankelijkheid berust vóór alles op de afkeer van Slobodan Milosevic en diens desastreuze beleid van de laatste tien jaar; veel andere redenen voor onafhankelijkheid zijn er voor de meeste Montenegrijnen niet: zij voelen zich al honderd jaar redelijk prettig in één staatsverband met de Serviërs. Nu Milosevic is gevallen, verdwijnt de belangrijkste motor achter het onafhankelijkheidsstreven en neemt het aantal voorstanders van losmaking van Montenegro uit de Joegoslavische federatie drastisch af. Hoe drastisch weet nog niemand, maar het ligt voor de hand te veronderstellen dat de kleine meerderheid van Montenegrijnen die losmaking van Servië wil - vijftig, hooguit zestig procent - inmiddels tot een minderheid is geslonken.

Dat heeft men bij de SNP, de tot nu toe Milosevic-gezinde partij van Montenegro, goed begrepen: vandaar dat men daar Milosevic direct heeft laten vallen en Kostunica onmiddellijk heeft erkend. In het kamp van Djukanovic dringt de realiteit wat langzamer door, al is inmiddels duidelijk dat de twijfel wel degelijk toeslaat. Voor de Montenegrijnse president Milo Djukanovic zijn de druiven zuur: een droom is bezig te vervliegen, hij wordt geen president van een onafhankelijk land maar blijft hooguit president van een deelstaat in een federatie. De internationale steun voor de losmaking van Montenegro uit de federatie met Servië was nooit enthousiast - nu Kostunica federaal president is, kan Djukanovic die steun voor onafhankelijkheid wel vergeten.

Formeel verschuilt Djukanovic zich bij zijn weigering, Kostunica te erkennen, achter het argument dat met Servië éérst opnieuw moet worden gepraat over de status en de rechten van Montenegro binnen de federatie. Hij zal vandaag ongetwijfeld van de nieuwe president te horen krijgen dat Montenegro alles aan rechten terugkrijgt dat Milosevic heeft afgepakt. Daarna komt voor Djukanovic pas ècht het moment waarop hij moet kiezen: binnen het nieuwe Joegoslavië van president Kostunica blijven, of eruit stappen. Voor menig Montenegrijn hoeft dat laatste niet meer zo.