De Tweede Kamer heeft het debat over de kabinetscrisis naar zich toe getrokken. Menigeen dacht al aan verkiezingen.

Door een onzer redacteuren

DEN HAAG, 20 MEI. VVD-leider Dijkstal heeft er gisteren tijdens een debat in de Tweede Kamer met demissionair premier Kok nadrukkelijk voor gepleit om na een vertrek van D66 met de PvdA alleen verder te regeren. PvdA-fractieleider Melkert liet echter in het midden of zijn partij op de avances van de liberalen ingaat.

D66-leider De Graaf liet er intussen geen misverstand over bestaan dat zijn partij is uitgekeken op de huidige paarse coalitie na de verwerping van het correctief referendum in de Eerste Kamer door toedoen van VVD-senator Wiegel. , ,Vannacht is er iets onherstelbaars gebeurd", zei De Graaf, die als enige uitweg uit de crisis nieuwe verkiezingen zag. In dat laatste werd hij bijgevallen door de oppositiepartijen, in het bijzonder CDA en GroenLinks. De Tweede Kamer, die op het hoogtepunt van de crisis wat uit beeld was geraakt, trok gisteren tijdens het debat met de premier weer nadrukkelijk het initiatief aan zich. Het werd een steekspel met trekjes van een verkiezingsdebat, want alle partijen beseften dat een snelle gang naar de stembus tot de mogelijkheden behoorde. Zowel Dijkstal als Melkert, wier partijen samen een meerderheid in de Tweede Kamer bezitten, hield de mogelijkheid open om het kabinet in een of andere vorm nieuw leven in te blazen al dan niet met D66. "Voor de PvdA-fractie geldt: als het kan, gaan wij door met sterk en sociaal; als het moet, vragen wij de kiezers een nieuw mandaat voor sterker en socialer", aldus Melkert tijdens de eerste termijn.

Nadat Dijkstal op zijn beurt had verklaard desnoods met de PvdA alleen verder te willen gaan, werd Melkert door verscheidene oppositiewoordvoerders onder druk gezet om zijn gevoelens hierover kenbaar te maken. Maar Melkert trok een mistgordijn op en betoogde dat het mandaat van de kiezers van vorig jaar een dergelijke aanpassing van de coalitie niet per se dekte.

Dijkstal op zijn beurt wuifde deze bezwaren weg. De kiezers hadden immers na vier jaar Paars PvdA en VVD ruimhartig beloond met extra zetels, terwijl D66 toen al met verlies werd geconfronteerd. Een voortzetting van de samenwerking tussen PvdA en VVD was daarom volgens hem niet in strijd met de wensen van de kiezers.

D66 had het gisteren het hardst te verduren. De Graaf had de Tweede Kamer net proberen uit te leggen dat van zijn partij niet verwacht kon worden dat ze haar democratische idealen zou verloochenen, toen PvdA- fractieleider Melkert zich bij de interruptiemicrofoon meldde. Hij informeerde of De Graaf al overwogen had hoe hij "het hoofd weer kon oprichten" om het referendum alsnog te verwezenlijken. "Is er een maximalere inspanning denkbaar in de gegeven betreurenswaardige omstandigheden dan het opnieuw indienen van het wetsvoorstel?", zo dacht Melkert mee.

De Graaf betoogde daarop dat het in de huidige politieke constellatie geen zin had het wetsontwerp opnieuw in te dienen. Dit was het moment waarop Melkert had gewacht. Hij richtte zich direct tot zijn collega De Graaf: "Wij hebben te maken met een situatie waarin je niet voor elkaar hebt gekregen wat je zielsgraag wil. Leidt uw opstelling er niet toe dat u in feite het kroonjuweel in de kast legt, de deur dichtdoet, de sleutel omdraait en er voorlopig niet meer naar omkijkt? Is dat niet het hoofd in de schoot leggen, juist op dit belangrijke punt?"