Door onze politieke redactie
DEN HAAG, 20 MEI. De coalitiepartijen PvdA en VVD, die samen een meerderheid vormen in de Tweede Kamer, willen een onderzoek naar herstel van het gisteren uit elkaar gevallen kabinet-Kok. Coalitiepartner D66 wijst dit stellig af.

Het kabinet diende gistermiddag, na ruim vier uur spoedberaad, collectief zijn ontslag in. Een poging van PvdA en VVD om D66 binnen de coalitie te houden, wezen de D66-bewindslieden af. De ministers van PvdA en VVD deden dat door voor te stellen zo snel mogelijk een nieuwe referendumvoorstel bij de Tweede Kamer in te dienen. De D66- bewindslieden weigerden daaraan mee te werken.

De fractievoorzitters van de grote partijen zouden vanmiddag en vanavond hun opstelling toelichten aan koningin Beatrix. Vanmorgen ontving de koningin de vice-president van de Raad van State en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer. Verwacht wordt dat de koningin morgen een informateur aanwijst die de mogelijkheden van reconstructie van het zittende kabinet nader moet onderzoeken. Daaraan voorafgaand ontvangt zij ook de fractieleiders van de kleinere partijen.

D66-leider De Graaf noemde het gisteravond in de Tweede Kamer "niet mogelijk" dat D66 meewerkt aan reconstructie van het zittende kabinet. " Vannacht is iets onherstelbaars gebeurd", zei hij in een Kamerdebat, waarin premier Kok de val van zijn kabinet toelichtte. Het kabinet viel in de nacht van dinsdag op woensdag door toedoen van VVD-senator Wiegel, die de invoering van het correctief referendum blokkeerde. D66 had tevoren aangekondigd uit het kabinet te stappen als de VVD- senaatsfractie niet unaniem zou instemmen met invoering van het referendum.

VVD-fractieleider Dijkstal wil desnoods doorgaan in een 'rompkabinet' met de PvdA, maar PvdA-fractieleider Melkert voelt hier niets voor. Hij meent dat de vorming van een dergelijk kabinet niet mogelijk is zonder verkiezingen. D66 stuurt al aan op vervroegde verkiezingen en heeft de steun van de oppositiepartijen CDA en GroenLinks. Deze verkiezingen zouden in september of oktober kunnen worden gehouden.

Premier Kok zei gisteren in de Tweede Kamer dat aan het ontslag van het voltallige kabinet niet viel te ontkomen. Tegelijk noemde hij het "zeer voor de hand liggend" om nog te laten bezien of de breuk in het kabinet te herstellen valt. Afwijzing van het referendum door de Eerste Kamer noemde hij , ,een bittere pil".

PvdA-fractieleider Melkert ondernam in het Kamerdebat een krachtige poging D66 binnen te coalitie te houden. Hij stelde zijn D66-collega De Graaf voor dat zij onmiddellijk samen een nieuw initiatief-wetsvoorstel voor invoering van een correctief referendum zouden indienen. De Graaf steunde dit initiatief, maar zag geen aanleiding mee te werken aan herstel van de coalitie. VVD-fractieleider Dijkstal zei dat zijn partijgenoot Wiegel "de aanleiding" was voor de crisis en "D66 de oorzaak".

De oppositiepartijen CDA en GroenLinks zagen de val van het kabinet als een logisch gevolg van het zwakke optreden van het kabinet in het algemeen. Volgens CDA-fractieleider De Hoop Scheffer heeft "niet zo zeer de 'Nacht van Wiegel' alswel tien maanden doormodderen van het tweede kabinet-Kok ons gebracht waar we nu zijn: naar een demissionair kabinet".

GroenLinks-fractieleider Rosenmöller zei dat het tweede paarse kabinet "nooit op gang was gekomen". Alle partijen, behalve de SP, zeiden steun te blijven geven aan het optreden van de demissionaire kabinet waar het gaat om de oorlog in Kosovo. Over voorzetting van het debat met de parlementaire enquêtecommissie over het Bijlmerrapport zou de Tweede Kamer vanmiddag een besluit nemen.