Dossier
Kabinetscrisis

Nieuws

Van dag tot dag

Achtergrond

Documenten

Discussie

T.M. Stevens
De Eerste Kamer is ooit in het Nederlandse staatsbestel geïntroduceerd als beschermingswal voor de wil van de Koning tegen de wil van het volk. In 1848 was dit niet meer politiek correct en werd de Eerste Kamer de functie toegedicht van chambre de réflexion. Zij moest een weldenkend tegenwicht vormen tegen de wispelturigheid van de vox populi, belichaamd door de Tweede Kamer. Nog steeds werd het bestaansrecht van de Eerste Kamer dus gezocht in haar anti-democratische karakter.

Inmiddels zijn de rollen omgekeerd. Democratie is de enige erkende legitimatie van macht. Nadenken mag de Eerste Kamer nog steeds, maar wat zij vooral niet meer mag is tegenstemmen. 'De Kamer' is de Tweede Kamer. Alleen de Tweede Kamer heeft democratische legitimatie en heeft het dus voor het zeggen. Eigenlijk heeft de Eerste Kamer weten te overleven als papieren tijger, door niet van haar rechten gebruik te maken en haar Ad Kalands en David Luteijns op tijd tot bezinning te brengen. Maar wat is het bestaansrecht van een Kamer die niet mag tegenstemmen?

Nu zou van de Eerste Kamer een echte Kamer gemaakt kunnen maken door haar rechtstreeks te laten verkiezen. Dan hoeft de Eerste Kamer niet meer te schromen om van haar rechten gebruik te maken, en mogen senatoren tegenstemmen als zij tegen zijn. Nadeel is dat de logica van een tweekamerstelsel wegvalt als beide Kamers op dezelfde wijze worden gekozen. Verkiezingen via een districtenstelsel, zodat je een huis van afgevaardigden en een senaat creëert naar Amerikaans model, is tot mislukking gedoemd. Nederland is eigenlijk één groot district en de weinige lokale verschillen rechtvaardigen geen aparte Kamer.

Een ander alternatief is de Eerste Kamer te degraderen en haar het stemrecht over wetsvoorstellen te ontnemen. Een compromis is een adviesrecht over wetsvoorstellen. Maar ook hier dreigt het gevaar van onnodige herhalingen in het wetgevingsproces nu de Tweede Kamer al een adviseur heeft in de Raad van State. Het zuiverst is daarom de Eerste Kamer af te schaffen en de macht volledig te leggen in handen van de volksvertegenwoordiging.

Een strafexpeditie richting Eerste Kamer lijkt niet alleen staatsrechtelijk gewenst, maar kan ook een uitweg bieden uit de politieke deadlocksituatie. Het gebrekkige democratische gehalte van de Eerste Kamer is immers altijd al de steen des aanstoots geweest voor D66. Aan haar de eer om dit anti-democratische obstakel uit de weg te ruimen.

T.M. Stevens is advocaat.