Dossier
Kabinetscrisis

Nieuws

Van dag tot dag

Achtergrond

Documenten

Discussie

De val van het tweede kabinet Kok komt de VVD helemaal niet uit. VVD'ers in-den-lande willen gewoon verder met Paars. Maar de VVD-jongeren, die aan de basis stonden van Paars, zijn wel op de coalitie uitgekeken.

Door onze redacteuren ROBERT GIEBELS
en EGBERT KALSE

DEN HAAG, 22 MEI. "Verkiezingen betekenen het einde van D66", voorspelt de VVD-wethouder in Nijmegen, R. Verdijk. Hij wil maar zeggen: D66 heeft Paars opgeblazen, en dat had de partij nooit moeten doen, want als er verkiezingen komen, zullen de Democraten daar in alle opzichten het slachtoffer van worden. "Ze zullen niet alleen verliezen, maar ook in de oppositie belanden", zegt VVD-wethouder M. Swart uit Enschede. "In de oppositie krijgt D66 helemaal geen bestuurlijke vernieuwing voor elkaar." Lokale VVD-bestuurders hebben uniforme opvattingen over de val van het tweede kabinet Kok en de betekenis daarvan voor de VVD. Wiegel, wiens tegenstem ervoor zorgde dat D66 uit het kabinet stapte, heeft, zo zeggen ze, slechts gedaan wat een senator hoort te doen. "Ik ken hem goed, hij is consequent", zegt B. Post, fractievoorzitter van de liberale fractie in de provincie Groningen. "Dat neemt niet weg dat als ik in zijn positie had gezeten ik voor het referendum had gekozen, en daarmee voor Paars."

Het is echter D66, vinden de VVD'ers, dat uit het 'tegen' van Wiegel onnodige conclusies trok. Oud-minister, oud-fractievoorzitter en thans Tweede-Kamerlid J. Voorhoeve: "Door het publiekelijk zo op scherp te zetten heeft hij (D66-leider Thom de Graaf, red.) een enorme psychologische fout begaan. Als hij het anders had gespeeld, waren er misschien niet vier, maar vijf VVD-senatoren overstag gegaan." De VVD valt kortom niets te verwijten. Althans: bijna niets, want Swart voelt dat de VVD "enigszins verantwoordelijk" is voor de ontstane situatie.

"O nee toch", dacht de Bredaase VVD-wethouder L. Beusekom-Nix toen ze senator Wiegel "tegen" hoorde zeggen bij de stemmingen over het referendum. Niet dat ze Wiegel iets verwijt, maar langs Breda lopen enkele grote infrastructurele werken die een nationale betekenis hebben en die mogelijk stil komen te liggen als het kabinet demissionair is. "Ik zie, heel egoïstisch, vertraging opdoemen." Die mening deelt de Middelburgse burgemeester L. Spahr van de Hoek. "Voor Middelburg betekent dit opnieuw lobbyen met een nieuw kabinet."

En dat terwijl de paarse coalitie zo lekker bezig was. "Paars leeft nog steeds", zegt de Wassenaarse VVD-wethouder A. Vriesendorp-Dutilh. VVD- bestuurders hopen dan ook vurig dat de lijmpoging van de gisteren benoemde informateur Tjeenk Willink zal slagen. Maar mocht dat niet lukken, dan is er nog geen man overboord.

De VVD zal namelijk niet in de oppositie verdwijnen na verkiezingen dit najaar, menen de VVD-bestuurders. Hun partij zal gelijk blijven of winnen. "Oppositie lijkt me heel onfris", zegt Beusekom-Nix. "De kiezers hebben in 1998 toch heel duidelijk voor Paars gekozen door VVD en PvdA op winst te zetten." De VVD zal winnen, verwacht Verdijk uit Nijmegen. En dan? "Dan komt er een kabinet van VVD, PvdA en CDA." Alleen Swart uit Enschede denkt aan een PvdA/CDA/GroenLinks-kabinet met de VVD in de oppositie. "Maar dat zal niet lang duren en daar spinnen wij weer garen bij." Volgens de JOVD, de jongerenorganisatie van de VVD, wil het CDA helemaal niet in zo'n centrum-links kabinet plaatsnemen. Welke coalitie dan nog mogelijk is, heeft JOVD-voorzitter J. de Veth niet paraat. In ieder geval is Paars wat de JOVD betreft niet langer het heilige streven.

De jongerenorganisaties van PvdA, VVD en D66 kwamen als eerste met de wens om samen te werken en de christen-democraten uit het centrum van de macht te drukken. De JOVD is ook nu weer een stap verder dan de 'volwassen' VVD. "De liefde voor Paars is er bij ons een beetje af", zegt De Veth. De VVD heeft veel water in de wijn van het verkiezingsprogram moeten doen om voortzetting van Paars mogelijk te maken. Paars mag dan het kind zijn van de JOVD, ze kiezen voor hun vader - en dat is Wiegel. "Een eind van Paars is eigenlijk wel goed".

Een kwart van de VVD-kiezers wil blijkens een peiling van NIPO in opdracht van deze krant Wiegel als partijleider. Een keuze voor Wiegel is een keuze tegen Paars en een ruk naar rechts. Maar de lokale partijbonzen willen niets van een richtingenstrijd binnen de partij weten.

Sinds Wiegel dinsdagnacht het woord 'tegen' uitsprak, circuleren suggesties dat hij een vleugelstrijd binnen zijn partij zou hebben willen losmaken. "Als je zo'n principiële stellingname op zo'n cruciaal moment betrekt", zegt burgemeester Spahr van de Hoek, "en je naam is Hans Wiegel, dan is dat volgens mij zeer doordacht." Onzin, meent C. Mooij, fractievoorzitter van de Provinciale Staten in Noord- Holland: "De gevolgen van die tegenstem blijken zo enorm groot, zelfs Wiegel kan zoiets niet sturen." Niks dubbele agenda, dus. En van zagen aan de poten van VVD-leider Hans Dijkstal is ook geen sprake. Diens leiderschap is bij de lokale VVD'ers onomstreden. Ook bij wethouder Swart: "Ach, Wiegel. Er zijn nu eenmaal mensen die niemand aan een touwtje heeft."