Dossier
Kabinetscrisis

Nieuws

Van dag tot dag

Achtergrond

Documenten

Discussie

'Ik heb helemaal geen hekel aan paars'

De stem van VVD-senator Hans Wiegel tegen het bindende referendum stortte paars twee weken geleden in een kabinetscrisis. Nu zegt hij daarover: "Misschien was mijn motief wel dat ik het gewoon een heel erg zwak wetsvoorstel vond en verder niets."

Door onze redacteuren CEES BANNING
en GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 2 JUNI. De architect en de sloper van paars ontmoeten elkaar op de gang van de Eerste Kamer. Informateur Herman Tjeenk Willink is op weg naar een persgesprek waarop hij het nieuwe paarse referendumakkoord zal toelichten. VVD-senator Hans Wiegel spreekt over zijn Nacht, de positie van de Eerste Kamer en zijn positie in de VVD. De ontmoeting met de informateur is allerhartelijkst.

Wiegel: "Kijk 's an, dag Herman."

Tjeenk Willink: "Hé hallo, dag Hans."

Handen worden geschud, beleefdheden uitgewisseld.

Dan vilein, Tjeenk Willink: "Ik zie je alleen nog maar in de wandelgang zitten. Mag je de zaal niet meer in?"

Wiegel (bulderlach): "Hier mag je tenminste een sigaar roken."

Tjeenk Willink vervolgt zijn weg - zichtbaar goed geluimd, zijn lijmpoging lijkt te slagen. Wiegel vindt het eveneens een prachtige dag. Met pijn in het hart is hij 's morgens vertrokken uit zijn nieuwe woonstee te Diever. " Heerlijk. Kippen gevoerd. Koeien toegesproken."

Het resultaat van uw Nacht is dat het referendum er komt en dat de positie van de Eerste Kamer weer ter discussie staat. Weinig winst geboekt, zo lijkt het.

"We hebben het nu over een heel ander referendum. Het is een consultatief referendum, dus geen beslissend referendum. Dat is een zeer wezenlijk verschil met het bindende referendum dat eerst werd voorgesteld. En wat betreft de positie van de senaat: het is altijd goed als daarover wordt gediscussieerd." Uw VVD wil terugkeren naar de oude vorm van senaatsverkiezingen, met mandaten van zes jaar en iedere drie jaar de helft van de senatoren vervangen. "Ja, dat zou ik wel een goed idee vinden. De Eerste Kamer kan nu een actuelere afspiegeling van de politieke krachtsverhouding in het land zijn dan de Tweede Kamer. Voor de positie van de Eerste Kamer, die terughoudend moet zijn, is dat niet goed. Dat staat haaks op wat staatsrechtelijk gezien de bedoeling is."

Dat is weinig principieel. U heeft begin jaren tachtig als minister van Binnenlandse Zaken zelf de nieuwe wijze van senaatsverkiezingen verdedigd. "Ik had toen geen bezwaar tegen die verandering, maar terugkijkend zeg ik: het is goed als we dat weer zouden terugdraaien."

Uw partijgenoot De Grave heeft een discussie aangezwengeld over het binden van senaatsfracties aan regeerakkoorden. Goed idee?

"Als je dat wilt, moet je senaatsfracties ook betrekken bij de onderhandelingen over regeerakkoorden. Dat is een vorm van staatsrechtelijke vernieuwing waarop volgens mij niet iedereen zit te wachten. Ik hecht sterk aan de onafhankelijke positie van zowel de Tweede als de Eerste Kamer. We moeten de gedachte van Thorbecke weer in ere herstellen: de publieke zaak moet publiek worden behandeld. We moeten niet allerlei zaken en details willen dichttimmeren: veel minder Torentjesoverleg, veel minder aandrang van fracties om mee te regeren op details van het kabinetsbeleid. We moeten terug naar die hele speciale taak die de volksvertegenwoordiging heeft: mede-wetgeving en controle van de regering."

Dus weg met het 'strategisch monisme' van uw opvolger Nijpels? De Grave kan daarover maar beter zwijgen?

"Nee hoor, ik debatteer graag. Dit zou mijn bijdrage zijn."

De Grave zei vorige week in de Volkskrant dat de 'nacht van Wiegel' een rimpeling in de parlementaire geschiedenis zal zijn. Hij kent weinig waarde toe aan uw interventie.

"Het is heel knap van de minister van Defensie als hij nu al de geschiedenis kan overzien."

Het huidige VVD-kader is niet blij met u. U heeft de druk van partijleider Dijkstal weerstaan om voor het correctief referendum te stemmen. "Die druk mag de heer Dijkstal uitoefenen. Zijn manier van optreden vond ik correct en heel chic. Dijkstal heeft als minister van Binnenlandse Zaken dit voorstel verdedigd, dus heeft hij er een zekere binding mee. En politiek gezien was het voor hem ook zeer belangrijk: kabinet en D66 en zo. Maar hij heeft ook steeds gezegd: de Eerste Kamer heeft een eigen verantwoordelijkheid. "

U wist wat er op het spel stond. Uw stem tegen het referendum werd een stem tegen het paarse kabinet.

"Iedereen moet in dit leven zijn eigen stoep schoonvegen. In eerste lezing hadden al vijf VVD-senatoren tegen dit referendumvoorstel gestemd. Hun principiële bezwaren zijn vastgelegd in de Handelingen. De kans was zeer groot dat ze ook in tweede lezing tegen zouden stemmen. Als D66 dan vervolgens zegt 'dat maken wij niet mee', dan is dat de verantwoordelijkheid van D66." Bolkestein zegt steeds: wij staan voor onze handtekening. Het erelid Wiegel is deloyaal aan zijn partij?

"Toen dit kabinet vorig jaar zomer werd gemaakt, heeft de Eerste- Kamerfractie van de VVD tegen de heer Bolkestein gezegd: we kunnen niet garanderen dat we voor dat correctieve referendum stemmen. De heer Bolkestein heeft dit bij de besprekingen gemeld. Het is ook in een brief vastgelegd. Informateur De Vries heeft het onlangs nog eens publiekelijk bevestigd. Ons voorbehoud is toen door D66 geaccepteerd. Iedereen wist dus van de hoed en de rand."

Bolkestein vindt u ijdel, publiciteitsbelust en u denkt te veel op de korte termijn.

"Er zijn meer mensen die dat hebben geconcludeerd uit de woorden die Bolkestein vrijdag op het VVD-congres heeft gesproken. Ik heb toen tegen radioverslaggevers gezegd: ik voel me niet aangesproken en gaat u maar aan de heer Bolkestein vragen of hij mij op het oog had. Dat hebben ze gedaan. En de heer Bolkestein zei: nee hoor, ik heb de heer Wiegel helemaal niet speciaal bedoeld."

Het VVD-congres verliep wat u betreft in een uitstekende stemming, kortom?

"Op de eerste rijen in de zaal was de atmosfeer een beetje merkwaardig. Maar in de wandelgangen trof ik onder partijgenoten veel instemming voor mijn handelen."

U staat breed lachend op de foto met Dijkstal. Dat was een toneelstukje?

"Ach, dat hoort er een beetje bij. Maar we hebben echt gelachen hoor, de heer Dijkstal kan uitstekende grappen maken."

Heeft u een hekel aan de paarse coalitie?

"Nee, ik heb helemaal geen hekel aan paars. In 1994 was het iets nieuws. Ik was er geen voorstander van. Maar toen de dames en heren een jaar of drie aan het regeren waren, heb ik ook gezegd: ze doen het goed. De minister-president is een echte teamleider, de minister van Financiën regeert met ijzeren vuist verpakt in een fluwelen handschoen. Dat is best goed gedaan. Nu is het een slagje anders. Het nieuwe is eraf."

Paars heeft z'n tijd gehad?

"Wat het land nodig heeft, is een goede regering."

Dit kabinet is niet goed?

"Er wordt redelijk geregeerd, maar het gaat wel erg moeizaam." U had liever verkiezingen gehad en daarna een coalitie van VVD en CDA? "Er wordt ongelofelijk veel gepraat en geschreven over wat ik allemaal niet zou hebben willen bereiken met mijn tegenstem. Misschien was mijn motief wel dat ik het gewoon een heel erg zwak wetsvoorstel vond en verder niets. Zou dat misschien mijn drijfveer kunnen zijn geweest?"

Heeft u nog politieke ambities binnen uw partij en in het landsbestuur? "Ik ben als erelid in anciënniteit de tweede, na Toxopeus. Wat wil je nog meer?"

Als politiek leider van de VVD de grootste partij van het land maken maken en vervolgens premier worden?

De senator schudt het hoofd. "Laat maar, het is goed zoals het nu gaat."