Dossier DNA

Nieuws

DNA-bank

Klonen

Humane Genoom

Chromosomen

Door onze redactie wetenschappen
ROTTERDAM, 26 JUNI. Twee groepen wetenschappers hebben vandaag in Londen en Washington officeel bekendgemaakt dat negentig procent van het menselijke genoom is opgehelderd. Het ontsluiten van de erfelijke code betekent een mijlpaal die te vergelijken is met de landing van de eerste mens op de maan.

De ontrafeling van het menselijk genoom, die tien jaar geleden van start ging, is uitgelopen op een nek-aan-nek-race tussen het Amerikaanse bedrijf Celera en het publieke Humane Genoomproject waarin wereldwijd laboratoria samenwerken. Beide teams hoopten als eerste het complete menselijk DNA in kaart te brengen. Tot verbazing van alle betrokkenen sloegen beide partijen onlangs de handen ineen. De aartsrivalen gaan nu hand in hand over de eindstreep en zullen hun resultaten binnenkort samen in een wetenschappelijk tijdschrift publiceren. Het menselijk genoom, ook wel the book of life genoemd, omvat de erfelijke code bestaande uit zes miljard 'letters': de baseparen. Deze code dicteert alle levensprocessen in de menselijke cel, van het maken van een eiwit tot het delen van een cel. Kennis van het genoom geeft een beter inzicht in het ontstaan van allerlei ziekten en biedt mogelijkheden voor een betere diagnose en voor medische behandelingen. De farmaceutische industrie is al druk bezig met het zoeken naar toepassingen.

Bij het van start gaan van het publieke Humane Genoomproject, in 1990, leek het nog te gaan om een reusachtige onderneming die naar verwachting tientallen jaren in beslag zou nemen. Technologische vernieuwingen en krachtiger rekenmethodes hebben de ontrafeling echter enorm versneld. De wedijver tussen Celera en het publieke project joeg het tempo verder op. Celera is in 1998 opgericht door Craig Venter en koos voor een andere methode om het genoom te bepalen dan het publieke consortium. Het beursgenoteerde bedrijf heeft als doel informatie uit het humane genoomproject te patenteren en te verkopen. Zo hoopt het bedrijf zijn investeringen terug te verdienen. Om die reden staat het bedrijf aan veel kritiek bloot.

Met hun besluit gezamenlijk over de eindstreep te gaan lijkt de aanvankelijke vijandigheid tussen beide teams verleden tijd. Nu negentig procent van het genoom in kaart is gebracht, volgt er een nog veel omvangrijker klus: het interpreteren van de enorme berg informatie. Pas als de precieze functie van een bepaald stuk erfelijke code duidelijk is, kan er een specifieke medische toepassing voor worden gezocht. De hoop bestaat dat een beter inzicht in de genetische achtergronden van ziektes als Alzheimer of kanker zal leiden tot betere mogelijkheden voor preventie en genezing.

De Nijmeegse antropogeneticus Brunner denkt dat onderzoekers met de bijna complete versie van het humane genoom flink vooruit kunnen. In de bijlage over het Humane Genoom, zaterdag in deze krant, zei hij: "Met negentig procent kunnen we de komende 25 jaar al nuttig en belangwekkend onderzoek doen. Over tien jaar vindt misschien iemand nog ergens een gen in een deel van het DNA waar we met de huidige technieken niet bijkunnen. Voorlopig betekent het ontrafelen van het genoom vooral heel veel werk."