Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

Door onze correspondent MARC CHAVANNES
WASHINGTON, 18 SEPT. Buiten de spotlichten van de Amerikaanse politiek, bevinden zich de Groenen. Een politieke splinterpartij, maar één die de Grote Twee straks bij de verkiezingen kostbare procenten kan kosten.

,,Mijn naam is Sam. Ik ben herstellend Democraat. Lach niet, het was een pijnlijke ervaring.'' Een bont gezelschap 'mannen en vrouwen van huidskleuren' spuit tomeloze kritiek op het ontbreken van burgerrechten voor de 519.000 inwoners van het District of Columbia, het federale gebied waar de Amerikaanse hoofdstad Washington in ligt.

Hier is politiek incorrect Amerika bijeen, in de volle grote zaal van de University of the District of Columbia een openbare universiteit die geen beroemde oud-leerling heeft voortgebracht. Links van het midden is marginaal in een land waar waarden, die in West-Europa als rechts gelden, gemeengoed zijn bij beide grote partijen.

Meer dan een uur na aanvang van deze jamboree van politiek ontheemden komt per taxi de man die dit jaar voor de tweede keer optreedt als kopstuk en Groen presidentskandidaat, de consumentenjurist Ralph Nader (geboren in 1934). Hij ziet er doodmoe uit, maar vergeet niet wat geld uit zijn verfomfaaide blauwe pak te halen voor de chaffeur. De zaal is inmiddels opgeladen. Men heeft zich omschreven als 'leiders zonder een congregatie', maar de leider blijft welkom.

Hij wordt grandioos aangekondigd, maar Nader vult het vacuüm amper. Drie groene kartonnen bordjes fluisteren: Nader for President. Hij lacht naar de zaal. Zijn arm maakt een gebaar dat zegt: U wilt van mij toch geen Reagan-Clinton act? De zoon van Libanese immigranten moet het hebben van zijn verstand en zijn tong. Vanavond zal hij niet de inhaligheid van het grote bedrijfsleven aanvallen, noch de economie van het teveel en de dolgedraaide wereldhandel.

,,De inwoners van het District of Columbia worden behandeld als een kolonie. Zij mogen geen afgevaardigden kiezen voor het Congres, dat de besluiten van hun gemeenteraad in een handomdraai kan goedkeuren of afwijzen. DC is met al zijn mooie gebouwen een hol symbool van de democratie in de VS. Dit is de enige natie die de bewoners van haar hoofdstad geen burgerrechten geeft. Dacht u dat de inwoners van Brasilia of Ottawa niet mochten stemmen over hun eigen begroting?

,,Hoe is dit te verklaren? Ach, je komt uit landelijk Tennessee en je wilt wel eens ergens echt wat te zeggen hebben.'' De zaal veert op. De eerste grap over de vice-president, Democratisch presidentskandidaat Al Gore, zit er op. ,,Die is zo glad, hij kan onder een dichte deur door,'' is een andere opwarmer. De kritiek wordt gaandeweg serieuzer. De Republikeinse voorman George W. Bush wil niets weten van verheffing van het District tot volwaardige staat, zegt Nader. Gore is voor, maar heeft er al tien jaar niets meer over gezegd.

Die analyse staat model voor Naders antwoord aan degenen die zeggen dat hij een spelbreker is, die Gore cruciale stemmen kan kosten, vooral in staten waar het milieu een zwaarwegend thema is, zoals de westelijke staten Washington en Oregon. Daar zit Bush Gore dicht op de hielen, en haalt Nader volle procenten weg bij beiden, maar meer bij de Democraat.

Ook landelijk doet de man, die in 1965 naam maakte met zijn genadeloze en nooit weerlegde aanval op de auto-industrie, Unsafe at any speed, sterker mee dan vier jaar geleden, toen hij als Groene kandidaat amper één procent haalde. De poging van General Motors hem destijds te breken via diepgaand onderzoek van zijn privé-leven, leverde hem (na een rechterlijke schikking) de miljoenen op waarvan hij zijn eerste consumentenacties kon betalen.

Intussen zou hij enige miljoenen dollars bezitten en zich niet alle genoegens des levens ontzeggen. The Washington Post schreef onlangs in een onwelwillend portret dat de vroeger als asceet afgeschilderde Nader zich op fundraising-avondjes in Californië zelfs vleeshapjes laat welgevallen. Voor de volle zaal in Washington DC zei hij dat hormoonbiefstuk zijn probleem niet was - ,,als je het niet wilt, eet je het toch niet?''

De verzuchtingen van studenten in The Post dat Nader vooral witte, middle class zorgen verwoordt, weerlegde hij zaterdag met verve. Na een sneer aan het adres van Bush, die als gouverneur van Texas presideert over een kinderarmoede van 26 procent, schoof hij op dat gebied een koploper naar voren: het District of Columbia, waar 32 procent van de kinderen in armoede worden geboren. En dat voor het rijkste gebied per hoofd van de bevolking in de Verenigde Staten, waar de 20 procent rijksten 27 keer verdienen wat de 20 procent armsten binnenbrengen.

Dat noemde hij de echte schande van de geweigerde zelfbeschikking van dit half miljoen Amerikanen: de achterblijvende gezondheidszorg, de kindersterfte hoger dan in Bulgarije en Cuba. ,,De burgers van DC hebben in een volksraadpleging hun mening gegeven over het medisch gebruik van marihuana. Het Congres heeft zelfs telling van de stemmen verboden. Zolang het gemeentebestuur banger is voor het Congres dan voor de burgers zal er niets veranderen.''

Nader roept op tot omsingeling van het Witte Huis vóór de ambtstermijn van Clinton en Gore er op zit. Met 30.000 mensen is het te doen, vijf procent van de bevolking. Pas een nieuwswaardige actie kan de rest van het land wakker schudden. Dan zal de politiek wel volgen. ,,Will you lead it?'' wil een jongeman achter uit de zaal weten. ,,Ik zal er bij zijn'', belooft Nader zonder verdere demagogie. ,,We moeten nieuwe middelen zoeken om te bewijzen dat we het menen. Omcirkelen van de Bastille is beter dan er voorbij marcheren.'' Links in Amerika is een actiegroep.