Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

Gooide Bush zand in de machine van eerlijke verkiezingen of misbruikte Gore het recht om zijn verlies uit te stellen?

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 9 DEC. Wie wordt de nieuwe president van de Verenigde Staten? Het enige serieuze antwoord is: George W. Bush of Al Gore. Maar vraag niet hoe. Het thermonucleaire scenario wordt steeds meer waarheid. Wat lang is besproken als een theoretische mogelijkheid voor grondwettelijke hobbyïsten, is een grote stap dichterbij gekomen met het verdeelde vonnis van het Supreme Court in Florida. De kans is reëel geworden dat de staat Florida op 18 december twee lijsten met kiesmannen afvaardigt naar het nationale Kiescollege. Dan moet het Congres, waar geen partij een duidelijke meerderheid heeft, in januari de knoop doorhakken.

Velen dachten deze week: de uitspraak van het Supreme Court van Florida is het laatste woord. Als het Bush gelijk had gegeven, had Gore niets anders gerest dan een mooie afscheidstoespraak.

Maar om vier uur, kort nadat twee lagere rechters het gerommel van Republikeinse partijwerkers met de aanvragen voor poststemmen niet hadden veroordeeld, stapte de inmiddels nationaal bekende woordvoerder van het hoogste Hof van Florida op het bordes en las het verbluffende vonnis van vier van zijn zeven meesters voor. De president van het Hof en twee andere rechters durfden de uitspraak niet aan. Het Hof in Tallahassee gaf opdracht tot telling van alle 180.000 door ouderwetse stemmachines als 'blanco' aangemerkte stemmen, de zogenaamde undervotes. En het gaf Gore direct 383 al getelde, maar door de staat Florida geweigerde stemmen uit Miami Dade en Palm Beach terug. Zodat het presidentschap van George W. Bush dit weekeinde hangt aan 154 stemmen. Het plan van de vier rechters is zo gewaagd dat het grenst aan dagdromen. Want de hele stemmentellerij in de Verenigde Staten berust op enkele ambtenaren en een legioen vrijwilligers. Die zijn naar huis. De stemmen zijn opgeborgen. Niemand weet of ze tijdig bereikt kunnen worden en of zij de onleesbare stemmen apart hebben gelegd. Gore's advocaten hadden alleen gevraagd om hertelling van 9.000 'undervotes' in Miami Dade en 3.300 in Palm Beach. Want die kunnen al genoeg opleveren, afgaande op de 215 extra stemmen die Gore won bij hertelling van 20 procent van de undervotes.

Dat is ook de reden waarom de advocaten-armada van Bush alles heeft gedaan om iedere hertelling van stemmen te blokkeren. Zij weten dat het risico groot is dat Gore daar stemmen bij wint. Daarom dienden zij gisteravond onmiddellijk een voorlopig verbod op iedere hertelling in bij het federale Hof van Beroep. En daarom eisten Gore's advocaten in het bijna verlaten gerechtsgebouw in Tallahassee dat onmiddellijk zou worden begonnen met het tellen van de stemmen die daar vorige week uit Miami Dade zijn heengereden. Hun veronderstelling is: als er eenmaal wordt geteld en de stemmenbron voor Gore begint te druppelen, dan onstaat een politiek momentum dat dodelijk kan zijn voor Bush. Dan staat de Republikein te kijk als de man die zand in de machine van eerlijke verkiezingen gooit. Tot nu toe kon hij Gore afschilderen als de man die het recht misbruikt om zijn verlies uit te stellen. Alles hangt nu van kleine marges af. In Atlanta was één rechter genoeg om een tijdelijk telverbod op te leggen, in afwachting van een nieuw vonnis van het federale Supreme Court. Want de Republikeinen doen, ondanks al hun anti-rechtsstatelijke taal, opnieuw een beroep op de negen opperrechters van de Verenigde Staten - zeven van hen benoemd door Republikeinse presidenten. Zo verdeeld als die rechters zijn, sommigen van hen zullen graag hun politieke voorkeur voor Bush omzetten in een vernietigend tweede vonnis. Maar dat berokkent zowel het Supreme Court als Amerika's democratie aanzienlijke schade.

Om acht uur gisteravond zaten alle advocaten al weer in de rechtszaal in Tallahassee om de procedure voor de hertelling vast te leggen. Het gevecht zou daar hard tegen hard gaan over de criteria bij het beoordelen van de voor de machine onleesbare stembiljetten - de vraag of halfgeprikte gaatjes en kuiltjes een duidelijke bedoeling van de kiezer symboliseren.

Ook als de telling dit weekeinde daadwerkelijk op gang komt, zijn de crisis-mogelijkheden talrijk. Stel dat Gore genoeg stemmen oppikt om de winnaar te zijn. Zal gouverneur Jeb Bush, de broer van George W., die uitslag officieel als de geldige vaststellen? En zo ja, zal het heethoofdige parlement van Florida, met zijn ruime Republikeinse meerderheden, het daar bij laten zitten? Of zal het, zoals het zich heeft voorgenomen, een eigen lijst met 25 pro-Bush kiesmannen afvaardigen? Of komen er drie, want de secretary of state van Florida heeft al een lijst samengesteld?

Of de verkiezingen afgaan op een staatsrechtelijke explosie is onzeker, maar een snelle oplossing van de crisis ligt niet voor de hand. Zelfs als Florida op toch met één lijst komt, bestaat nog het risico dat enkele kiesmannen op 18 december anders stemmen dan van hen wordt verwacht. Om maar te zwijgen van het Congres, waar de Republikeinen nog maar amper de baas zijn. In de Senaat is de zetelverdeling 50-50. Zoals één Republikein voorspelde: "We gaan af op een loopgravenoorlog".