Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

Aanvallen op de rechterlijke macht zijn gebruikelijk in de VS. Hoogleraar Robert Post: "Wij leven in een verdeeld land, en accepteren dat de rechterlijke macht dat ook is."

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 28 NOV. "Wij hebben een lange traditie van politieke aanvallen op rechtbanken. Wat nu gebeurt is ongelukkig, maar niet ongebruikelijk en ook niet gevaarlijk voor de Amerikaanse democratie". Dat zegt Robert Post, hoogleraar constitutioneel recht aan de Universiteit van Californië in Berkeley. De aan Harvard en Yale opgeleide specialist in anti-discriminatie-recht en de rol van het recht in de Amerikaanse democratie, wijst er op dat de Democraten tachtig jaar geleden even hard storm liepen op de rechtspraak als de Republikeinen nu.

De aanvallen op de rechterlijke macht én op het recht te procederen zijn de laatste weken niet van de lucht geweest. Presidentskandidaat George W. Bush beweerde vorige week dat het Supreme Court van Florida de wetten van de staat had herschreven, in een uitspraak "vermomd in juridische taal". Zijn Florida-manager, oud- minister van buitenlandse zaken James Baker, beschuldigde het Hof er bovendien van de regels van het spel na afloop van de verkiezingen te hebben veranderd. Talloze Republikeinse senatoren en leden van het Huis van Afgevaardigden hebben deze aanvallen de laatste dagen in alle toonaarden herhaald. Men ontzegt de Gore-campagne in feite het recht beroep te doen op de rechter, ook waar de wet die mogelijkheid uitdrukkelijk biedt.

De harde kritiek komt vrijwel uitsluitend van Republikeinse zijde, ook al is het de Bush-campagne die vorige week het federale Supreme Court bij de presidentsverkiezingen heeft betrokken. Ook het denkende deel van rechts Amerika heeft de aanval op de integriteit van de rechterlijke macht ingezet. In conservatieve blad The Weekly Standard schrijven William Kristol en Jeffrey Bell een fel pleidooi tegen 'rechterlijke suprematie': "De poging van de rechterlijke macht om Amerika te regeren moet worden verijdeld." Volgens het tweetal negeert het hoogste Hof van Florida regelmatig de wil van het volk.

Robert Post kijkt er niet van op. "Het is pure retoriek. Die komt tegenwoordig meestal van rechts. Zeker toen het Supreme Court de rassen- segregatie afschafte, abortus mogelijk maakte, vaststelde dat één mens één stem heeft en het recht op het voeren van een proces definieerde, was die kritiek luid en vaak grof. Soms leidt het tot protesten die meer dan verbaal zijn, zoals tegen abortus, dan dringt men klinieken binnen."

Volgens Post is vooral het aanvallen van de lagere rechtspraak gebruikelijk. Bakers en Bush' beschuldigingen aan het adres van het Florida Supreme Court noemt hij 'ongegrond'. De wetgeving van Florida bevatte twee tegenstrijdige bepalingen, het Hof moest een compromis zoeken. "Hun opzet was het Hof te intimideren. In Duitsland en Engeland bestaat groot ontzag voor rechtbanken. In de Verenigde Staten is het keihard aanvallen van rechterlijke beslissingen een aanvaarde praktijk."

Of het systeem van politieke rechtersbenoemingen daar debet aan is, maakt niet zo veel uit, volgens Post. "Wij hebben geen alternatief. In Europa kent men een politiek neutrale traditie van rechters. Daar respecteert men de rechtsstaat als zijnde neutraal. Wij hebben geen neutrale ambtelijke dienst en geen geprofessionaliseerde rechterlijke macht. Sinds de jaren '20 gaan wij uit van 'legal realism'. Dat wil zeggen: wetten zijn een deel van het sociale beleid dat in laatste instantie door de politiek moet worden beoordeeld. Zo wordt het recht door iedereen gezien en gebruikt. In Europa zou men dat als bedreigend ervaren. Wij accepteren een zekere vermenging van recht en politieke wilsvorming met de wet als buffer. In Europa maken jullie jezelf wijs dat de wet iets neutraals is. Dat is een mythe die voor Europeanen werkelijkheid is. Voor Amerikanen is het moeilijk te begrijpen dat Europeanen denken dat de rechtsstaat iets autonooms is. Wij leven in een verdeeld land, en accepteren dat de rechterlijke macht dat ook is."

Overigens verwacht Post dat de uitspraak die het federale Supreme Court in de verkiezingskwestie zal geven niet wordt aangevallen op politieke gronden, zeker als het een unaniem vonnis wordt. Als men met vijf tegen vier vonnist, kan er meer kritiek worden verwacht.

Het ontgaat de vooraanstaande jurist Post, die vroeger medewerker was van Supreme Court-rechter Brennan, waarom het hoogste Hof de zaak-Bush heeft aangenomen. "Ik had met velen in ons vak voorspeld dat het Supreme Court zijn handen niet zou willen branden aan deze affaire. Mis. Het blijft moeilijk te begrijpen waarom. De rechter helft van het Hof, die zonder twijfel achter de beslissing de zaak te behandelen zat, dacht misschien een belangrijk conflict te kunnen oplossen en zo de legitimiteit van het presidentschap te herstellen. Maar het Hof heeft weinig manoeuvreerruimte. Het zou een grote stap voorwaarts zijn als het Supreme Court nu eens niet de staat voorrang geeft. Overigens maakt het weinig uit wie wint. Als Bush gelijk krijgt, worden alleen de extra- stemmen van het kiesdistrict Broward county afgetrokken van de eindtelling. Als Gore wint, heeft hij nog steeds de extra stemmen nodig, die hij alleen via de rechter in Florida kan krijgen."