Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

Worden de VS onregeerbaar? Die vraag wordt nu steeds vaker gesteld. Deskundigen zijn optimistisch: 'Het wordt niet moeilijker als onder Clinton.'

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 18 NOV.Wat kan de man die straks uit het verkiezingsmoeras van Florida opstaat als president nog voor elkaar krijgen? Met een Congres waarin geen partij een duidelijke meerderheid heeft? Een systeem dat gebaseerd is op duidelijke meerderheden, zonder meerderheid en een president zonder gezag?

Anonieme stemmen binnen beide partijen fluisteren al dat zij de 'vijandige' kandidaat van harte vier jaar het Witte Huis gunnen. Zo ondoenlijk ziet de taak eruit van de man die op 20 januari met de hand op de bijbel wordt beëdigd als 43ste president van de Verenigde Staten.

In het Huis van Afgevaardigden (435 zetels) hebben de Republikeinen een handje vol stemmen meer dan de Democraten. In de Senaat is het wachten nog steeds op de beslissing in de staat Washington, waar men met nieuwe kiesregels heeft gewerkt die onder meer voor een lawine aan poststemmen hebben gezorgd. Wint de Democratische kandidaat daar, dan heeft de Senaat voor het eerst sinds 1880 geen meerderheid: 50 tegen 50.

120 jaar geleden loste men dat probleem heel praktisch op: een Onafhankelijk senator die meestal met de Democraten meestemde werd verleid over te lopen naar de Republikeinen, in ruil voor het voorzitterschap van de belangrijke Commissie Landbouw en het recht een aantal baantjes te mogen weggeven. Samen met de stem van de Republikeinse vice-president konden de Republikeinen de zaken zo naar hun hand zetten.

In 2001 is een dergelijke oplossing minder waarschijnlijk. Ondanks alle verkiezingsretoriek over leiderschap zal de nieuwe president alleen maar zaken kunnen doen door compromissen te sluiten met de overzijde in het Congres. Dat sluit al moeilijk aan bij de stoere maanden die achter ons liggen, de extreme vleugel van zijn eigen partij zal het helemaal niet waarderen.

"Een toekomstige president Bush kan het beste 75 Democraten in het Huis van Afgevaardigden trachten mee te krijgen en de leiding van de Republikeinen in het Huis daar tijdig van op de hoogte brengen", zegt Pat Griffin, die van '94 tot '96 op het Witte Huis voor president Clinton de contacten met het Congres onderhield. Hij weet als geen ander hoe het is, samenwerken met de vijand. " Als Bush het eerst alle Republikeinen naar de zin wil maken, krijgt hij het vertrouwen van het Amerikaanse publiek niet meer terug."

Griffin besprak gisteren op American University in Washington de marges die een volgend president kan bewandelen in zijn omgang met het Congres. Zelf was hij een sleutelspeler die voor een president het meest voor elkaar kreeg toen hij de macht in het Congres kwijt was. Na zijn uitverkiezing in '92 maakte Clinton volgens vriend en vijand een dramatisch slechte start. Met het rampzalige project gezondheidszorg van zijn echtgenote als symbool van non-communicatie met de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Pas nadat de Democraten door de Gingrich- revolutie waren weggespoeld, begreep Clinton dat hij niet zonder het Congres kon regeren. De begrotingstekorten zijn intussen omgezet in een overschot dat in de miljarden loopt en het sociale zekerheid-systeem is gereorganiseerd. Volgens sommige Democraten te veel naar rechts model. Zo zullen Bush of Gore ook de radicale elementen van hun programma's kunnen vergeten en moeten zoeken naar terreinen waar beide partijen enige eer kunnen behalen. Griffin: "En als de nieuwe president het even niet meer weet, geldt de gouden regel: 'Wees aardig en doe niets'. Gary Andres verzorgde van '89 tot '92 de betrekkingen met het Congres voor president Bush sr. Hij heeft dezelfde ervaringen, zij het opgedaan aan de zijde van een president van de andere partij: "Het publiek heeft een overdreven verwachting van wat de president op wetgevend terrein vermag. Het is een dynamisch proces van geven en nemen. De president en het Congres proberen elkaar te beïnvloeden. Een president moet gezegd zijn met een ruime meerderheid in beide Huizen, een scherp omlijnd programma, ruime steun van het volk én een groot talent voor onderhandelen wil hij de ingebouwde weerstanden in het Congres met succes kunnen trotseren. De volgende president doet er goed aan het publiek op de hoogte te houden van de compromissen die hij sluit. Dan kan hij het beter uitleggen wanneer alles toch vast komt te zitten." Ook de theoretisch geschoolde waarnemers van het Amerikaanse politieke leven namen gisteren het woord 'crisis' niet in de mond. De meesten zien de huidige problemen in Florida als een toevallige oprisping na een verkiezingscampagne waarin geen van beide kandidaten de harten van de andere helft van het volk heeft veroverd.

Of, zoals Congres-kenner en hoogleraar aan de Universiteit van Californië in Santa Barbara, Roger Davidson het zegt: "De nieuwe president die zich bekwaam meester maakt van de eerste onverwachte crisis die hem ten deel valt, kan binnen korte tijd op alle gezag van het ambt rekenen. President Reagan, die de staking van de luchtverkeersleiders flink aanpakte, is er een voorbeeld van. Een president die zich presidentieel gedraagt kan snel groeien en zich losmaken van het gedoe van deze laatste weken."