Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

De verdeeldheid van de Amerikanen in twee vrijwel even grote kampen is de echte reden voor het uitblijven van een verkiezingsuitslag.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 11 NOV. Terwijl de Gore- en de Bush-kampen in Florida strijden over de hoofdprijs, vraagt Amerika zich af wat er is gebeurd. Exit polls, de omstreden opiniepeilingen bij de uitgang van de stembureaus, geven een deel van de verklaring: het land is scherp verdeeld in twee ongeveer even grote blokken. Geen van beide kandidaten heeft de overkant kunnen bereiken.

Simpel gezegd hebben de honderd miljoen Amerikanen die dinsdag hebben gestemd zich door de kandidaten laten verleiden een stem uit te brengen op de toekomst of het verleden. Meer dan ooit was de Democratische kandidaat de man van links, de Republikein de man van rechts. Men zegt dat de verkiezingsstrijd in het centrum werd uitgevochten, maar de polarisatie was compleet.

De gekleurde kaarten waarop staat waar men in meerderheid op welke presidentskandidaat heeft gestemd, leveren een onthullend beeld op. Het hele land lijkt Republikeins (rood) te zijn, met daar omheen een blauwe (Democratische) rand aan de Oost- en de Westkust, plus enkele blauwe vlekken in het Noorden. Dat Gore zonder Florida desondanks meer kiesmannen achter zich heeft dan Bush komt doordat hij won in de staten waar het meeste mensen wonen.

Presidenten die in het verleden ruim wonnen, hebben door de scheidslijnen heen een succesvol beroep op burgers gedaan. Dit keer vonden beide kandidaten vooral weerklank bij de kiezers die zich thuisvoelden aan één kant van de links-rechts scheiding. Modern Amerika stemde Gore. Amerikanen die op het platteland wonen en bezorgd zijn over het moreel verval van het land stemden Bush. Met het stijgen van de inkomensniveaus, wordt ook de voorkeur voor de Republikein groter.

De Democraten hebben nog steeds een vaste greep op de joodse-, de zwarte- en de vakbondsbevolking, waar nu steeds duidelijker de Aziaten en de latino's bij komen. Maar onder alle blanken leidt Bush met 53 tegen 43 procent.

De Republikein moest het dinsdag vooral hebben van mannen, van protestanten in het algemeen en religieus felle christenen in het bijzonder, van wapendragers, van getrouwde Amerikanen. De Democraat deed het even goed bij geregistreerde Onafhankelijken. Maar beter bij vrouwen, bij ongetrouwden, bij samenwonenden, en bij de lagere en middeninkomens en iets beter bij katholieken. In het algemeen gold: hoe actiever men zijn geloof beleeft, hoe groter de kans dat men Bush stemde.

Het is een merkwaardig contrast. Zowel Al Gore als George W. Bush zijn dit jaar met hun programma naar het centrum van het politieke spectrum gekropen. Bush gaf de leiders van religieus rechts net genoeg hun zin, om op hun steun te kunnen rekenen, maar echt fel tegen abortus in alle omstandigheden sprak hij zich niet uit. Zoals Al Gore niet durfde al te enthousiast voor abortus en tegen vrij wapenbezit te zijn. De Democraat kwam er openlijk voor uit dat hij de doodstraf steunt.

En toch kristalliseerden om deze twee mannen twee volstrekt verschillende Amerika's zich uit. Het land van George W. Bush woont in kleine steden en op het platteland, heeft eigen bedrijfjes, of werkt bij grote bedrijven en moet niets hebben van Washington en de federale regering, en hecht sterk aan zelf verdiend geld - en loopt dus warm voor belastingverlaging.

De Gore-stemmers willen dat Washington de sociale zekerheid in stand houdt en de gezondheidszorg voor bejaarden verbetert. Zij staan toleranter tegenover verschillende levensstijlen en moeten niets hebben van particulier wapenbezit. Deze Democraten maken zich zorgen over de mogelijke stap terug als meer conservatieve leden in het Supreme Court worden benoemd.

De laatste peilingen geven ook een aanwijzing over de schuldvraag. Als Al Gore de verkiezingen uiteindelijk verliest, dan heeft hij dat even zeer aan Bill Clinton als aan zichzelf te danken. George W. Bush' constante toezegging dat hij 'honor and decency' in het Witte Huis zou herstellen, heeft doel getroffen. Bijna de helft van de kiezers zeiden dat het Clinton-schandaal een voorname rol had gespeeld bij hun stemgedrag. Al diegenen stemden vervolgens natuurlijk op Bush. Gore wordt dus in niet geringe mate gestraft voor het gedrag van zijn baas.

Maar even duidelijk is dat Al Gore ook op eigen tekortkomingen is afgerekend. Hoewel een ruime meerderheid erkent dat hij meer ervaring en deskundigheid naar het Witte Huis zou brengen, geeft een (krappere) meerderheid de voorkeur aan Bush op de punten leiderschap en betrouwbaarheid. Een meerderheid schrijft de gouverneur van Texas zelfs een vastere hand in wereldzaken toe.

Terwijl Gore er niet in is geslaagd de bloeiende economie en zijn achtjarig aandeel daarin te benutten, hebben de Bush-aanvallen op zijn geloofwaardigheid en karakter effect gehad. Gore heeft zich daar niet aan kunnen ontworstelen. Slechts 16 procent denkt dat Gore eerlijk en betrouwbaar is. Dat is een vrijwel onoverkomelijke handicap voor iedere presidentskandidaat.

Wat blijft is Gore's overwinning bij (alleenstaande) vrouwen en bejaarden. Die verwachtten dat de Democraat hun sociale en medische zorgen veel beter zou verhoren. Zoals tweederde van de bevolking verwacht dat Gore de economie en de groei van het aantal banen beter zou dienen. Maar de economie heeft in deze verkiezingen nauwelijks een rol gespeeld. Amerikanen zijn zo gewend geraakt aan welvaart en groei dat zij daar hun stem slechts in geringe mate aan hebben gekoppeld.

Het was een betrekkelijk zorgeloos Amerika dat deze week ging stemmen. Een land dat zich de luxe kon permitteren het heftig niet eens te zijn over zaken die niet te maken hebben met oorlog en vrede, leven en dood. Hoewel, Al Gore heeft pech gehad dat er vorige week geen tiener een automatisch wapen leegschoot op zijn schoolplein.