Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

De VS zijn in de ban van de hertellingen van een paar duizend stemmen in een district in Florida. Maar inmiddels verdiept zich het conflict tussen Republikeinen en Democraten tot een vuile publiciteitsoorlog.

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 10 NOV.Wat begon met de goede bedoelingen van de secretaris van een districtskiesbureau, eindigde met nationale én internationale verwarring over wie de nieuwe president is van Amerika. Een constitutionele crisis dreigt terwijl een vuile publicitaire oorlog tussen Republikeinen en Democraten begonnen is.

Theresa LePore, de bewuste lokale verkiezingsautoriteit in Palm Beach, heeft teneergeslagen en schuldbewust gezegd dat ze erge spijt heeft. "Ik wilde ons stembiljet alleen maar beter leesbaar maken voor onze oudere kiezers. Ik wilde iets goeds doen." In haar district deden behalve Gore en Bush acht andere kandidaten mee aan de presidentsverkiezingen. Om er voor te zorgen dat letters op het formulier niet te klein zouden worden, ontwierp LePore het "vlinderbiljet", met links en rechts pagina's met de namen van de kandidaten en in het midden de rondjes waar de kiezers een gaatje konden prikken. Hier beging zij een blunder: volgens de regels van de staat Florida moeten de eerste twee kandidaten die van de grootste partijen zijn. Op de linker pagina klopte dat: eerst de namen van Gore en Cheney en vervolgens die van het duo Gore/Lieberman. Maar op de rechterzijde staat de naam van Reformparty kandidaat Buchanan tússen die van Bush en Gore aan de linkerzijde. En: het tweede cirkeltje op het formulier is niet dat van Gore maar van Buchanan. Het gevolg was dat bijna 20.000 kiezers per ongeluk Buchanan prikten, hun fout inzagen, een tweede keer prikten en zo hun biljet ongeldig maakten. Republikeinen halen hun schouders op: het is gewoon pech hebben, gebeurd is gebeurd. Of zoals columnist Andy Glass gisteren vanuit Washington zei tijdens een videoconferentie op de Amerikaanse ambassade in Den Haag: "Wij hebben een spreekwoord dat luidt 'als mijn tante testikels had, was het mijn oom'. Kortom, deze uitslag moet geaccepteerd worden".

Daar denken veel Democraten, inclusief het partijbestuur, anders over. Teleurgestelde kiezers in Florida zijn rechtszaken begonnen waarin zij eisen dat het "vlinderformulier" ongeldig wordt verklaard en dat nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Hoewel het formulier inderdaad op bepaalde punten afwijkt van de regels in Florida is het lang niet zeker dat rechters in Florida de klagers in het gelijk zullen stellen. Republikeinen betogen dat vooraf ruimschoots bekend is gemaakt hoe het nieuwe stembiljet werkt. Functionarissen van beide partijen stemden tevoren in met het nieuwe biljet, en de namen van de Republikeinse en Democratische kandidaten staan zoals vereist als eerste bovenaan.

Minstens zo belangrijk als de uitkomst van deze rechtszaak achtten waarnemers de vertraging die de juridische strijd kan opleveren. Hoe staten hun verkiezingen vormgeven is geen federale kwestie, dus zullen de rechtzaken in het district Palm Beach uiteindelijk beslist worden door het Supreme Court van Florida. Omdat de juridische kalender doorgaans een trager tempo heeft dan de politieke bestaat de kans dat op 18 december nog steeds niet duidelijk zal zijn welke kandidaat de 25 kiesmannen van Florida krijgt. Op die datum komt het college van kiesmannen bijeen om formeel de president te kiezen. De New York Times wijst er vandaag op dat het volgens de Grondwet echter helemaal niet noodzakelijk is dat alle staten meedoen in het kiescollege. Dat is een relict uit het verleden dat ervoor moet zorgen dat de natie bij de keuze van de president niet kan worden gegijzeld door mogelijke onwilligheid van de kiesmannen van één staat. Het magische getal 270 als meerderheid in het 538 leden tellende college van kiesmannen komt daarmee op losse schroeven.

Als de gouverneur van Florida op 18 december niet in staat is de kiesmannen namens zijn staat aan te wijzen wegens voortdurende processen over de uitslag in Palm Beach county, zal het college van kiesmannen gewoon 25 leden minder tellen. En zal, zoals de stand op dit moment is, Gore worden aangewezen met 255 kiesmannen tegen 246 kiesmannen voor Bush.

Uitgaande van deze redenering is het begrijpelijk dat het Gore-kamp, tot grote woede van de Bush-mensen, juridische actie ondersteunen tegen de stembusgang in Palm Beach.

Ex-president Jimmy Carter drong er gisteren, "op eigen initiatief", bij beide partijen op aan het geduld te bewaren en rustig af te wachten hoe de tellingen in Florida zouden aflopen.

De duidelijk geïrriteerde Bush-strateeg Karl Rove had daar geen boodschap aan. Hij dreigde gisteravond tijdens een giftige persconferentie te zullen aansturen op hertelling van de stemmen in de staten Iowa en Wisconsin, waar Gore een nipte zege behaalde op Bush. De Republikein wees erop dat zijn partij het Democratische spelletje ook kan spelen. De vijf kiesmannen van New Mexico, die Gore aanvankelijk op een totaal van 260 brachten, zijn weer onzeker omdat ook in deze staat opnieuw geteld wordt. Als de Republikeinen hun dreigement uitvoeren, bestaat de kans dat Gore niet meer kan rekenen op de in totaal 18 kiesmannen van Iowa en Wisconsin en plotseling uitkomt op 238 kiesmannen tegen 246 van Bush.De verkiezingen dreigen op deze manier te ontaarden in een partij dammen. De meeste commentatoren in de Amerikaanse pers dringen er nu op dat beide partijen zich neerleggen bij de uitspraak van de kiezers en proberen te komen tot samenwerking.