Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

Victorino Matus
Veertig minuten. Dat was de tijd die de twee Amerikaanse presidentskandidaten in het debat van woensdagavond inruimden voor hun buitenlandse politiek. Het klinkt misschien als krap om de richting aan te geven die de VS naar hun mening zouden moeten inslaan, maar in een anderhalf uur durende discussie met talloze binnenlandse onderwerpen mocht het toch wel haast een wonder heten.

De Democratische vice-president Al Gore en de Republikeinse gouverneur van Texas George Bush wisten natuurlijk allebei dat er een bepaalde tijd aan de buitenlandse politiek besteed zou worden. In de afgelopen twee weken heeft zich de val van Milosevic voltrokken en is in het Midden-Oosten het geweld opgelaaid. Maar de kandidaten gingen het debat in met een heel andere benadering dan bij hun eerste treffen - dat volgens de meeste analisten leidde tot een debat vol flaters, leugens en onbeantwoorde vragen.

Het doel van de gouverneur was om een samenhangende indruk te wekken, antwoorden van meer dan één woord weten te geven en over te komen als een capabel leider. Bush had het in het eerste debat op buitenlands terrein afgelegd tegen een foutloos opererende Gore. De vice-president sprak en keek als een opperbevelhebber. Maar ook al klonk hij of hij alles wist, dat leverde hem nog geen stemmenwinst op.

Sterker nog, mocht Al Gore de verkiezing verliezen, dan zal zijn politieke grafschrift luiden: 'Al Gore, de man die te veel wist'. Hij ging er notabene in de peilingen op achteruit, want hij was overgekomen als arrogant, bot en onbetrouwbaar (hij had een paar leugens verteld waarvoor hij zich later moest verontschuldigen). Zijn doel was dus om aardig, begrijpend en eerlijk te lijken. Zijn adviseurs hadden hem voorgehouden Bush niet aan te vallen, maar gewoon op het verschil te wijzen en verder niet vervelend te doen. En zo hoorden de kijkers deze keer dan ook een aantal schrille contrasten in het buitenlands beleid dat beiden voorstaan. Dankzij de eerste vraag van presentator Jim Lehrer werd de toon van de veertig minuten erna gezet: Hoe zou u als leider van veruit het machtigste land ter wereld' uw macht uitoefenen? De reactie van Bush was geslaagd. Geen gestamel, verweesde blikken of antwoorden van één woord. Bush valt goed bij de mensen maar ze weten niet zeker of hij wel de kwaliteiten heeft om de leider van de vrije wereld te worden. Maar woensdagavond gaf hij een heldere schets van een buitenlandse politiek die 'optimaal het Amerikaans belang zou dienen'.

Onder Bush zouden er niet bij elke humanitaire missie Amerikaanse troepen naar het buitenland worden gestuurd, 'het internationaal maatschappelijk werk', zoals de Republikeinen dat graag noemen. Elke Amerikaanse bemoeienis op de wereld zou nog eens zorgvuldig worden doorgelicht. De troepen op de Balkan zullen uiteindelijk waarschijnlijk worden teruggetrokken. Bush hoopt dat Europa het voortouw neemt bij de oplossing van Europese problemen. Ook is hij tegen multilaterale akkoorden als het milieuverdrag van Kyoto en het verdrag inzake een totaalverbod op kernproeven.

Maar de volkerenmoord in Rwanda en Burundi dan, wilde de presentator weten, waarbij zeshonderdduizend Afrikanen werden afgeslacht? Bush hield voet bij stuk. We zouden niet ons leger sturen. Het klinkt hard, maar er is reden voor dat standpunt: het ontbreken van een goede exit-strategie leidde in 1993 tot de mislukte actie tegen de Somalische krijgsheer Mohamed Farrah Aidid. Honderdveertig Amerikaanse elitesoldaten liepen in een hinderlaag en er werden achttien Amerikaanse commando's vermoord. Zelfs Clinton ziet tot op de dag van vandaag die episode als een van zijn 'weinige' mislukkingen.

En Gore? Omdat de vice-president elke multilaterale operatie op de wereld lijkt te steunen, vroeg Jim Lehrer hem van een reeks operaties uit de afgelopen twintig jaar of hij daarvoor zou zijn geweest. Was hij Panama binnengevallen om dictator Manuel Noriega af te zetten? Ja. Had hij troepen gestuurd om het eiland Grenada te redden? Ja. Bosnië? Ja. Haïti? Ja. Gore's beeld van de VS blijft dat van een rolmodel: de natuurlijke wereldleider. Bush heeft een heel andere kijk. Hij drong in het debat herhaaldelijk aan op Amerikaanse bescheidenheid in de omgang met andere landen. Gore hamerde op leiderschap.

Wat vinden de kiezers? In een recente peiling bleek de meeste belangstelling uit te gaan naar de verkiezingsthema's sociale zekerheid en gezondheidszorg, onderwijs, normen en waarden, economie en belastingen. De buitenlandse politiek scoorde niet erg hoog. Het is niet duidelijk wat ze vinden. En zo zullen de kiezers minder dan een maand voor de verkiezing nog veel te horen krijgen over belastingverlaging, een algemene ziektekostenverzekering (op het ogenblik lopen er 44 miljoen Amerikanen onverzekerd rond) en hervorming van het onderwijs. Dat houdt de Amerikaanse kiezers het meest bezig. In een tijd van ongeëvenaarde economische welvaart en bij een werkloosheid van 3,9 procent, is het laatste waar ze aan denken wel of Amerika zich uit Kosovo terugtrekt.

Die interesse kan natuurlijk nog verschuiven. De verergerende crisis in het Midden-Oosten, de politieke overgang in Servië en de terreuraanslag op een Amerikaanse torpedobootjager in Jemen waarbij zeker zeven Amerikanen omkwamen, kunnen stuk voor stuk leiden tot een groeiende belangstelling voor buitenlandse zaken.

Men zou denken dat dit in het voordeel van de vice-president is, want die zit tenslotte in de nationale veiligheidsraad. Maar zo zien de kiezers dat niet. De laatste peilingen laten allemaal zien dat Bush het debat heeft gewonnen. Het was voor Gore niet genoeg dat hij zich slimmer toonde en dat hij meer ervaring heeft als wereldleider. Zijn doel was om aansprekend over te komen en daarin is hij niet geslaagd. Het doel van Bush was om slim over te komen en deskundig te klinken op het gebied van de wereldpolitiek, en daarin is hij wel geslaagd. Hij heeft een samenhangende kijk weten te geven op Amerika en de rest van de wereld in de komende eeuw. En dat allemaal in veertig minuten.

Victorino Matus is redacteur van The Weekly Standard Magazine.