Dossier Amerikaanse Verkiezingen 2000

Nieuws

Uitslagen

Kandidaten

Debatten

Voorrondes

Links

Senator Joseph I. Lieberman wordt running mate van Al Gore. Een portret van een uitgekookte moralist.

Door onze redacteur COEN VAN ZWOL

ROTTERDAM, 8 AUG. Bij de Washington-insiders stond Joseph I. Lieberman (58) hoog op de lijst van Al Gore's kandidaten voor het vice- presidentschap. Op plaats drie, om precies te zijn, na de senatoren John Kerry en John Edwards. Liebermans grootste handicap, al zeiden weinigen dat hardop, was zijn orthodox-joodse achtergrond. Een zogenoemde X- factor: je kan peilingen afnemen zoveel je wilt, weinig Amerikanen zullen openlijk toegeven dat ze iets tegen joden hebben. Dat blijkt eventueel pas in het stemhokje.

Maar Al Gore heeft gekozen voor het dramatische gebaar. Met de keus voor Lieberman dient hij zijn rivaal George W. Bush in zekere zin van repliek. Bij de Republikeinse Conventie in Philadelphia paradeerden vorige week zwarten, latino's, homo's en joden over het podium, terwijl de zaal gevuld was met vlezige blanke heren en dames met blauw haar. De running mate van George W. Bush, Dick Cheney, is een oude, blanke conservatief. De keus voor Lieberman, zei een politiek analist gisteren, "maakt Bush duidelijk: dus jij wil minderheden bij de politiek betrekken? Well, we're walking the walk, not just talking the talk."

Gore heeft publiciteit hard nodig nu hij volgens sommige peilingen 17 procent achterligt op zijn Republikeinse rivaal. De keus voor Lieberman baart opzien: de eerste jood die wordt voorgedragen als vice-president, en dan ook nog een orthodoxe. Lieberman mag van zijn rabbi wel stemmen op de sabbat, maar legt dan de zeven kilometer van zijn huis in Georgetown naar het Capitool te voet af. In de jaren dat Gore en Lieberman beiden senator waren, logeerde Lieberman soms bij Gore, zodat hij minder ver hoefde te lopen. In 1988 liet Lieberman het afweten toen hij op vrijdagavond werd voorgedragen voor de Senaat. De Democraten van Connecticut kregen een vooraf opgenomen speech te horen.

Lieberman heeft Gore veel te bieden. Hij is een man van het centrum, vaker geprezen door gematigde Republikeinen dan door de linkervleugel van zijn eigen partij - en de uitdaging voor Al Gore is het politieke centrum voor de Democraten te behouden. Maar vooral geldt Lieberman als de grote onkreukbare, het 'geweten van de Senaat', die de rug recht hield op terreinen waar Gore zwak staat: campagnefinanciering en de seksuele escapades van president Clinton. Lieberman wordt zo Gores vaccinatie tegen verwijten van moreel verval en 'Clinton-vermoeidheid'.

Lieberman geldt al sinds september 1998 als kanshebber voor het vice- presidentschap. Op die dag hield hij de meest roemruchte rede van zijn carrière. Het was een strenge terechtwijzing van zijn oude vriend Bill Clinton, die net als Lieberman rechten studeerde op Yale en in de jaren zeventig nog vrijwilliger was geweest bij Liebermans eerste politieke campagne. Lieberman had op zijn beurt in 1992 als eerste senator de kandidatuur van Bill Clinton gesteund. Toen werd hij al genoemd als kandidaat voor het vice-presidentschap.

In 1998 lagen de zaken anders. Clinton had twee weken eerder zijn affaire met stagiaire Monica Lewinsky opgebiecht. Hij klonk eerder pruilerig dan berouwvol; het woord 'sorry' kon er niet af. Na de speech van Lieberman in de Senaat veranderde dat.

Gefriemel met een meisje die zijn dochter kon zijn, en daar ook nog over liegen: het is niet slechts ongepast, het is immoreel, foeterde Lieberman. De president moet de natie het goede voorbeeld geven, maar danzij hem durfde de senator niet meer met zijn tienjarige dochter naar het journaal te kijken. Clinton moest op de knieën om vergiffenis smeken, Clinton verdiende straf. Het Republikeinse kamp onthaalde de toespraak met gejuich, de media speculeerden over het spoedige aftreden van Clinton nu zelfs zijn trouwste bondgenoten hem in de steek lieten. Maar Clinton deed wat Lieberman eiste: hij toonde gepast berouw. Achteraf bleek Liebermans desertie reuze mee te vallen. De senator stemde tegen impeachment en voerde een sterke lobby om het bij een berisping van de president te laten.

Toen het gejuich was verstomd, begonnen veel Republikeinen zich af te vragen of Lieberman niet een geraffineerd dubbelspel had gespeeld. Hij zou zich hebben gepositioneerd als moreel arbiter om Clinton later des te effectiever te hulp te kunnen schieten. Dit heeft Lieberman min of meer bevestigd. Een maand na zijn donderpreek in de Senaat vertelde hij een journalist hoe een oude overlevende van de holocaust hem in de synagoge had vergeleken met een joodse kapo uit zijn concentratiekamp. Als de nazi's boos waren op een gevangene, stond die kapo altijd voorop om hem in elkaar te slaan. Zo zorgde hij ervoor dat de gevangene eraf kwam met een blauw oog en niet werd doodgeranseld door de nazi's. Iets dergelijks had Lieberman voor Clinton gedaan, meende de oude jood. Lieberman vond dit wel een gepaste vergelijking. Slinkse manoeuvres zijn de senator niet vreemd. Het verklaart ook waarom de man die volgens zijn vele bewonderaars gekenmerkt wordt door een onafhankelijk oordeel en een onkreukbare moraal, in de ogen van zijn vijanden een huichelaar is. Neem zijn stem tégen de benoeming van Clarence Thomas tot lid van het Hooggerechtshof in 1991. Lieberman was eigenlijk voor de benoeming, maar wekte de indruk in de greep te zijn van een intense gewetensnood. Misschien wel, misschien niet; de pers bivakkeerde dagenlang in het kantoor van de senator. Uiteindelijk stemde Lieberman tegen Thomas, maar op een moment dat hij al zeker wist dat deze het toch wel zou halen. Zo sloeg hij vele vliegen in één klap. Hij toonde zich onafhankelijk, maar bleef toch zijn partij trouw. En als bonus stond hij dagenlang in de schijnwerpers.

Lieberman werd in 1988 voor het eerst nipt in de Senaat gekozen en in 1994 met grote overmacht herkozen. Daarvoor was hij jarenlang lid van de senaat van Connecticut en procureur-generaal van dezelfde staat. Als senator was Lieberman belast met defensiezaken en milieu; publicitair trok hij ook veel aandacht als kruisvaarder tegen uitwassen van de campagnefinanciering en Hollywood. Lieberman trekt graag ten strijde tegen gangsta-rap, filmgeweld en ruwe televisieshows. Zedenverwildering in de media is een onderwerp dat enig gewicht in de schaal legt in een Amerika dat geschokt is door schietpartijen op scholen.

Op het gebied van Defensie is Lieberman doorgaans een havik. Hij stemde vóór operatie Desert Storm en wilde dat de Amerikaanse troepen doorstoten naar Bagdad. Tijdens de oorlog in Kosovo diende hij een plan in om het Kosovo Bevrijdingsleger UÇK te bewapenen. Lieberman is sterk pro-Israel en vindt dat Clinton zijn oren teveel naar de Palestijnen laat hangen.

Sinds 1995 leidt Lieberman het Democratic Leadership Council, de invloedrijke club van gematigde Democraten waarvan Bill Clinton begin jaren negentig voorzitter was. In de Senaat wijkt Lieberman soms af van de partijlijn. Hij is tegen late abortussen en voor school-vouchers, waarbij ouders geld van de overheid krijgen om kinderen naar privé-scholen te sturen. Maar ondanks zijn reputatie van onafhankelijkheid stemde hij in de loop der jaren in 85 tot 94 procent van de gevallen met de president mee.

De keus voor Lieberman is voor Gore daarom tegelijk veilig en dapper. Dapper wegens Liebermans joodse achtergrond, veilig omdat Lieberman een alom gerespecteerde, diep-religieuze moralist is, die onafhankelijk oogt maar zich in wezen loyaal opstelt. Het zal voor weinig Amerikanen een verontrustende gedachte zijn dat slechts één hartslag hem scheidt van het Witte Huis. Maar allereerst is Joseph Lieberman Gore's onafhankelijkheidsverklaring van Bill Clinton. De president werpt zich zich momenteel, gevraagd of ongevraagd, op tot de vechthond van Gore. Clinton overlaadde de Republikeinen tijdens hun conventie met bijtende kritiek, zozeer dat ex-president George Bush het woedend opnam voor 'zijn jongen'. Vader Bush is nu tot de orde geroepen; het team van Gore waakt ervoor dat Bill Clinton de Democratische Conventie in Los Angeles Gore domineert. Beide partijen willen voorkomen dat, in de woorden van de columniste Maureen Dowd, "de race wordt tot wat we altijd al wisten: president Bush tegen president Clinton", een reprise van 1992. Lieberman kan daarbij een hoofdrol spelen.