CS VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
LEO PRICK

Branchevervaging

door Mark Duursma
Cabaretiers Hans Teeuwen en Theo Maassen gearresteerd op de Farøer, omdat ze daar wellicht tegen de walvisvangst wilden gaan protesteren. Veertig schrijvers doen een oproep aan de regering, omdat ze willen dat er een parlementaire enquête komt over Srebrenica. De week was vol van kunstenaars die zich aan politiek waagden. Branchevervaging kan inspirerend zijn, maar hier waren de kunstenaars machteloos.

Over Teeuwen en Maassen kunnen we kort zijn. Ze vergezelden Teeuwens vriendin, actrice Kim van Kooten, op de Ocean Warrior, het schip van milieu-activist Paul Watson. Aan boord van de Ocean Warrior bereiden enkele acteurs zich voor op hun aandeel in een film over Watson. De acteurs hebben zich solidair verklaard met hun gastheer, en keren zich nu tegen de walvisvangst op de Farøer. Kiezen ze ter voorbereiding op hun volgende rol een ander goed doel? Teeuwen en Maassen voeren stuurloos mee met dit gelegenheidsidealisme. De schrijversactie lijkt beter doordacht. Vijf jaar na de val van Srebrenica worden regering en parlement opgeroepen om een 'publiek pardon' uit te spreken vanwege de Nederlandse betrokkenheid bij dat drama. Overlevenden en nabestaanden moeten worden gehoord, een parlementaire enquête moet alle onduidelijkheden ophelderen. De open brief werd ondertekend door veertig schrijvers. Niet de minsten: Hella Haasse, Adriaan van Dis, Maarten 't Hart, Renate Dorrestein. Initiatiefnemer Ronald Giphart stond de tv-verslaggevers zelfverzekerd te woord. De auteur werd activist, de adolescent een man. Toch maakt het initiatief van de veertig schrijvers weinig indruk. Het was niet de boodschap die de pers haalde. Wie, afgezien van de direct betrokken politici, zal zich verzetten tegen een oproep tot openheid? Alle aandacht ging naar de vreselijke morele dilemma's die de dappere ondertekenaars hadden moeten overwinnen voordat zij tot hun verzetsdaad waren gekomen. Zij, die eigenlijk nooit iets ondertekenen. Zij, die het geweten van de natie vormen. Schrijvers, intellectuelen, onafhankelijken van geest. Allleen deze ene keer hadden ze hun schroom terzijde gezet, en hun naam gegeven. Jan Blokker had eerst even gevloekt, las ik op drie plaatsen.

Buitenlandse schrijvers die zich uitspreken over maatschappelijke kwesties, doen dat op het moment zelf en bij voorkeur tegen de gevestigde opinie in. Emile Zola heeft het geweten, en Servië- verdediger Peter Handke ook. Bernard Henri-Levi en Susan Sontag werden weggehoond toen ze zich solidair verklaarden met de belegerde bevolking van Sarajevo. Niet door de bevolking van Sarajevo. In Nederland is het nieuwsfeit niet dat veertig schrijvers om een enquête vragen, maar dat ze überhaupt iets hebben ondertekend. Ze vragen geen aandacht voor Srebrenica, ze vragen aandacht voor hun eigen geweten. IJdelheid, vermomd als engagement.

(Uit Cultureel Supplement van 14 juli 2000 )