CS VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
LEO PRICK

Echte leegte

door Bernard Hulsman
Al driekwart jaar sleept het conflict tussen twaalf Nederlandse kunstenaars en de Stichting Nederlandse Wereldtentoonstellingen (SNW) zich voort en het einde lijkt niet onmiddellijk in zicht. Deze week hebben de twaalf kunstenaars beslag laten leggen op een rekening van 5 miljoen gulden van de SWN. Zij willen 2 miljoen - ongeveer 135.000 gulden per persoon - schadevergoeding wegens contractbreuk. Nadat de Staat zich voor dat bedrag garant heeft gesteld is het beslag opgeheven.

Bijna twee jaar geleden werd aan 21 Nederlandse beeldhouwers gevraagd een bijdrage te leveren aan een beeldententoonstelling bij het Nederlandse paviljoen op de Wereldtentoonstelling die nu in Hannover is te zien. Eind vorig jaar kregen de kunstenaars te horen dat de expositie niet door zou gaan. Bij nader inzien paste een beeldentuin niet bij het door het architectenbureau MVRDV ontworpen paviljoen, aldus de SNW. Hierover werden twaalf van de 21 kunstenaars zo boos, dat ze ten slotte een rechtszaak zijn begonnen tegen de SNW.

Herlezing van de berichten die de afgelopen maanden over het conflict zijn verschenen geeft een verwarrend beeld van de motieven van de kunstenaars. Eerst lieten verschillende van hen weten dat ze financiële schade zouden lijden, doordat ze nu al hadden geïnvesteerd in beelden. Later zeiden ze dat het hen niet om het geld ging: de SWN zou hen toch wel betalen voor hun beelden. "Geld is geen probleem", zei de beeldhouwer Cornelius Rogge. Nee, het ging hen nu om het feit dat hun beelden niet in het pretpark dat Expo heet kwamen te staan en dus niet zouden worden gezien door de veertig miljoen bezoekers die daar werden verwacht. Een aanbod van de SWN om hun beelden te exposeren bij de gelijktijdige Nederlandse expositie Remaking NL, die in het centrum van Hannover op pontons op de Marchsee zou worden gehouden, wezen ze daarom af.

Wie het Nederlandse paviljoen op de Expo ziet, moet de SWN groot gelijk geven. De beeldentuin zou alleen maar afbreuk doen aan de kracht van het paviljoen. 'The building is the message': het paviljoen van 'gestapelde landschappen' (duinen, bloemenvelden, een bos en een meer boven op elkaar) wil laten zien dat intensief en inventief grondgebruik zelfs in het door velen als vol ervaren Nederland kan zorgen voor lege gebieden. En leegte is iets anders dan een tuin met meer dan 20 ongetwijfeld even mooie als grote beelden. Dat de SWN daar pas zo laat achter kwam, is onhandig, maar ook weer niet zo absurd als de verontwaardiging van de kunstenaars suggereert. Het past bij zo'n onorthodoxe Expo-inzending als het Nederlandse paviljoen dat niet onmiddellijk vast stond hoe zoiets eruit moet zien. De precieze invulling van de Nederlandse inzending aan de EXPO 2000 veranderde dan ook in de loop van de tijd. Ook MVRDV heeft concessies moeten doen bij het ontwerp van hun paviljoen dat oorspronkelijk nog rigoureuzer was.

(Uit Cultureel Supplement van 23 juni 2000 )