VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
LEO PRICK

Pandora digitaal

door H.J.A. Hofland
'Eigenlijk is het een heel eenvoudig virus. Een begaafd kind zou het bij wijze van spreken kunnen maken,' zei de deskundige. Ik geloof het graag. Wat zouden we moeten zonder de deskundigen die later nauwkeurig en overtuigend verklaren hoe het is gekomen? Dat willen we weten. En al doende demonsteren ze het verschil tussen hun brein van de alles wetende specialist, en het andere waarin de vonk overslaat. Een heel eenvoudig virus dus waarmee een nog onbekende Filippino een paar dagen de internationale gemeenschap van de computers in staten van alarm tot wanhoop heeft gebracht.

Hebt u een mailtje met het I LOVE YOU gekregen? Nee, eerst een paar andere vragen. Hebt u wel eens voor een bank in het park gestaan, een lantarenpaal gezien met een bordje: NAT! GEVERFD! ? U was al een groot kind. Het had al een week hard gevroren. In de krant stond dat je niet aan de brugleuningen moest likken want dan vroor je tong vast. Tientallen kinderen vroren vast; moesten door de brandweer worden losgesmolten. En nu de eerste mens die het I LOVE YOU kreeg. Het heeft geen drie seconden geduurd voor deze ontvanger zijn attachment had geopend. Niet lang daarna was de hele wereld gewaarschuwd. En toen gebeurde het. Tienduizenden die al beter wisten, op de hoogte waren van het onheil dat in het aanhangsel verborgen lag, voelden de spanning in hun vingers. Ze hebben gedacht: 'Dat kan niet waar zijn. Heel even kijken kan geen kwaad. Ik raak het geverfde hout aan, ik lik aan de brug, ik open het attachment.' En toen was het te laat. Het genie van de dader zit niet in zijn buitengewone kennis van computers en programma's. Het is de titel die hij aan zjn virus heeft gegeven. Of zij. Een boosaardige geest met mensenkennis. Lees dit in geen geval! had ook gekund.

Ik herinner me een sprookje, over een hebzuchtige stiefmoeder die haar onwelkome schoondochter probeerde te verdrijven - of erger - door haar een mooi doosje te geven. 'Niet opendoen!' zei de stiefmoeder. Toen haar voetstappen waren weggestorven, tilde het meisje het deksel op. Hoorde geknister. Een menigte addergebroed koos de vrijheid. Slangen, schorpioenen, spinnen, mieren. Ze slaakte een kreet van afgrijzen en rende de kamer uit. Ik was een jaar of acht toen ik het las. Van de intrige is me niets bijgebleven, maar addergebroed en slaakte een kreet van afgrijzen sprongen uit de pagina. Zo zijn er meer zinnen die, onthecht uit de context, in mijn geheugen gegrift staan. Met een droog geritsel maakte het ongedierte zich los uit het matras. Nu ben ik de deskundige. Het I LOVE YOU virus is niet alleen kinderlijk eenvoudig (als je het weet). Het is een variant van een millennia oud gegeven. Prometheus heeft voor de mensen het vuur van de Olympus gestolen. Zeus stuurt zijn eerste vrouw, de uit water en aarde gevormde, liefelijke en talentrijke Pandora naar de aarde. Ze heeft een doos vol rampen, plagen en kwalen bij zich. Op aarde trouwt Pandora met Epimetheus, de broer van Prometheus. Dan opent Pandora de doos. De verschrikkingen springen eruit en rennen de wereld in. Pandora klapt het deksel dicht. Alleen de hoop blijft achter.

Adam en Eva zitten in het Paradijs, de hof van Eden. In het midden van de hof staat een boom. 'Gij zult daarvan niet eten, noch die aanraken,' heeft God gezegd. Dan komt de Slang, de 'listigste van alle dieren des velds'. Hij zegt tegen Eva: 'Eet van de boom. Uw ogen zullen worden geopend,' enz. Eva 'zag dat de boom goed was om van te eten.' Ze plukte de vrucht. We kennen de gevolgen. (Zie ook Genesis 3; 1-15).

Dat we zwichten voor de verleidelijkheid weten we allemaal; dat is de eenvoudigste kant van de zaak. De vraag is, wat de schepper van de verleidelijkheid heeft bezield. Is er één goede reden te vinden waarom de mensen het vuur niet mochten hebben? Waarom ze niet van de Boom der kennis mochten eten? Zeker, zeggen de deskundigen die zich in deze tak van denken hebben bekwaamd. Zulk bezit - vuur en kennis - kan de mens niet worden toevertrouwd. Het moderne antwoord luidt: 'Dat maakt de mens zelf wel uit.'Als we het gede computertechniek beschouwen als de modernste versie van het vuur, is het I LOVE YOU virus niets anders dan een digitale doos van Pandora. Uit het verleidelijk attachment komt het addergebroed tevoorschijn en verspreidt zich over de wereld. Klassiek. We kunnen het ook anders zien, niet minder Bijbels of klassiek. Bekijk Bill Gates als Goliat. 'Hij was zes el en een span lang. Een koperen helm had hij op zijn hoofd en hij was bekleed met een geschubd pantser'. David zal het tegen deze reusachtige Filistijn opnemen, trekt eerst nog een harnas aan, merkt dat hij daarin niet kan lopen en houdt het bij zijn vijf slingerstenen. Hij zegt tegen Bill Goliat: 'Ik zal u verslaan en u het hoofd afhouwen. Op deze dag zal ik de lijken van het leger der Filistijnen aan het gevogelte des hemels en het gedierte des velds geven.' (1 Samuel 17). En op uw scherm verscheen I LOVE YOU.

Theologisch is deze verklaring van het heden als een herhaling van het grijs verleden niet helemaal in orde. Het gaat niet aan, iedere gebruiker van Windows als een Filistijn te zien, bijvoorbeeld. Maar altijd weer is er de constante: de verleiding in dienst van de macht.

(Uit Cultureel Supplement van 12 mei 2000 )