LEO PRICK
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

LEO PRICK

5 februari 2000

Mensen en dingen

Toen ik enige tijd geleden in Amsterdam over de Leidsegracht liep, viel mijn oog op een fonkelnieuwe damesfiets. Hulpeloos, met verbogen wielen, leunde hij tegen een gevel. Het kinderzitje achter op de bagagedrager gaf het geheel iets gewild sentimenteels.

Alsof het was bedoeld als monument dat moest getuigen van het zinloze geweld waar de hoofdstedelijke fiets onder gebukt gaat. Wat ontbrak was een sokkel met inscriptie. In Frankrijk is een offensief gestart tegen zinloos geweld. Net als hier was ook daar een dramatisch voorval nodig om de collectieve verontwaardiging te wekken. Een leerling van Spaanse origine uit de eerste klas van de middelbare school bleek maandenlang te zijn gedwongen het huiswerk Spaans te maken van leerlingen uit de derde klas. Toen hij te kennen gaf dit niet langer te zullen doen werd hij over de railing van een trap geduwd. Dankzij zijn schooltas overleefde hij de val. Toen hij enige dagen later kon vertellen wat er was gebeurd, beschikte men niet alleen over een slachtoffer, maar ook over de daders. Dankzij dit voorval heeft ook Frankrijk een Meindert Tjoelker, een symbool voor het zinloze geweld. Dat dit voorval zich afspeelde op een school komt iedereen goed gelegen. De school is namelijk ook de plaats van waaruit men dit soort geweld denkt te kunnen terugdringen. In dit verband heeft men enkele maanden geleden een nieuw vak geïntroduceerd: éducation civique, juridique et sociale, kortom ECJS. Een soort van maatschappijleer dus, maar dan heel anders.

Toen in Nederland zo'n dertig jaar geleden met maatschappijleer werd begonnen was iedereen het erover eens dat dit heel belangrijk was: mondige, kritische burgers, wie wilde dat niet. Zoals bij alle veranderingen in het Nederlandse onderwijs werd van bovenaf wel verordonneerd dat 'het' moest gebeuren, maar wat er moest gebeuren werd overgelaten aan de individuele interesse, deskundigheid en beperkingen van iedere leraar afzonderlijk. Omdat het nieuwe vak gegeven ging worden door vogels van zeer diverse pluimage zoals leraren godsdienst, Nederlands, economie of door sociologen, was maatschappijleer voor de een moraaltheologie en voor een ander seksuele of politieke voorlichting of zomaar debatteren over wat dan ook. Het nieuwe vak maatschappijleer in Frankrijk, ECJS dus, vormt een van de speerpunten van onderwijsminister Claude Allègre in zijn strijd tegen vandalisme en geweld, en daarmee ben ik terug bij die in elkaar getremde prachtfiets op de Leidsegracht. Ik denk dat het juist is om zoals in Frankrijk, en trouwens ook in Amerika en misschien wel overal in de wereld behalve in Nederland, vandalisme en geweld tegen personen onder één noemer te scharen. Althans in de bestrijding daarvan. Ze veronderstellen namelijk beide een zelfde geestesgesteldheid. 'Zo maar voor de lol' je agressie uitleven op een fiets of een weerloos iemand: het betekent in beide gevallen dat je genoegen beleeft aan de pijn, het verdriet van een ander, of dat je je daar op zijn minst onverschillig voor toont. Enige tijd geleden deed een eigentijdse vader op de Amsterdamse televisiezender AT5 wat lacherig over de verzameling spuitbussen van zijn zoon, die daarmee de straten pleegde onder te kalken. Je zou die vader gunnen dat zijn zoon zijn hobby binnenshuis uitleefde. Een duidelijke exponent, die vader, van de gemakzuchtige moet-kunnen-mentaliteit die er uiteindelijk toe heeft geleid dat het op straat uitkijken geblazen is. Voor iedereen: voor fietsen en voor mensen.

Leo Prick