LEO PRICK
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

LEO PRICK

15 januari 2000

Bodemloze put

Niet eens zo lang geleden was er een overschot aan leraren op haast alle vakgebieden. Was er op school eentje ziek, dan was het niet moeilijk een vervanger op te vissen uit de vijver die krioelde van de werkloze leraren. Die vervanger was in de regel jong en enthousiast, de zieke leraar doorgaans oud en uitgeblust. School, zieke leraar en vervanger, alle drie voeren er wel bij. Dit gezamenlijk belang maakte dat steeds meer leraren het gevoel ontwikkelden oud en uitgeblust te zijn, en schoolbesturen maakten daar gretig gebruik van om hun personeelsbestand te revitaliseren. Als wapen tegen deze bodemloze put kwam er een verplichte verzekering. Het bedrag dat de overheid jaarlijks kwijt was aan vervanging werd verdeeld over de scholen. Die droegen dat geld vervolgens als premie af aan het Vervangingsfonds en declareerden daar de kosten voor vervanging. Omdat de kosten werden verhaald op de verzekering, was ook deze constructie voor scholen geen reden ziekte te voorkomen. Met als gevolg dat het fonds in de rode cijfers is beland en er dus extra geld bij moet. Nog steeds een bodemloze put.

Minister Hermans nu wil daar voorgoed een eind aan maken met het wetsvoorstel om scholen de vervanging zelf te laten bekostigen. Scholen houden de premie dan in hun eigen zak en mogen zelf bedenken of en hoe ze vervangen. Minder bevoogding, meer autonomie. Voordeel is verder dat scholen hun best zullen gaan doen om leraren bij de les te houden. Met dit voorstel komt het probleem van alsmaar toenemend verzuim dus eindelijk terecht op het bord van degenen die het ook kunnen oplossen. Het zal u niet verbazen dat N. Dekker, de directeur van het Vervangingsfonds, fel tegen een dergelijke regeling gekant is, want waar blijf je als directeur van een assurantiebedrijf als iedereen de verzekering opzegt. Maar Dekker is natuurlijk verstandig genoeg om dat niet als argument te gebruiken: 'Scholen in de grote steden met zware werkomstandigheden, waar leraren relatief vaak ziek zijn, zullen er financieel fors op achteruit gaan.'Het is waar dat in de steden sprake is van meer ziekte dan op het platteland, en in het openbaar onderwijs meer dan op katholieke en christelijke scholen. Maar die zwarte scholen, want daar gaat het in de meeste gevallen om, zullen het minst problemen hebben met die nieuwe regeling. Daar loopt namelijk genoeg personeel rond. Zo weet ik van scholen die om die reden vrezen wit te worden. Ook ken ik zwarte scholen die er niet eens extra personeel bij willen tenzij ze er ook een extra directeur bij geleverd krijgen om dat personeel aan te sturen. Ik denk dat er heel andere redenen zijn waarom op openbare scholen in de grote steden sprake is van meer ziekte dan elders. Dat heeft te maken met hoe ze worden bestuurd en geleid. Veel openbare besturen, zoals gemeenten en deelraden, zijn de laatste jaren hopeloos tekort geschoten. Hun beleid was niet gericht op kwalitatief goed onderwijs. Scholen waren voor hen niet een doel op zichzelf, maar instrumenten om politieke doelen te realiseren. Fusies, benoemingen van directeuren, samenwerking met andere instellingen: ideologische motieven prevaleerden, ook als dat ging ten koste van de kwaliteit of van de werkomstandigheden. Als het werken op bepaalde scholen minder aantrekkelijk is dan elders, kan dat worden gecompenseerd door extra toeslagen. Maar het is natuurlijk van de gekke te menen dat dit moet worden gehonoreerd met recht op meer ziek zijn. Een hoog ziekteverzuim wordt niet veroorzaakt door hard werken, maar heeft te maken met slecht management, onvrede en conflicten.

Ik denk dat Hermans er verstandig aan doet deze twee zaken goed uit elkaar te houden, maar hij vindt daarbij tegenover zich een niet geringe tegenstrever: het Vervangingsfonds dat op polderlandse, en dus onderwijsbrede leest is geschoeid. Het gaat dus om heel veel pluche en wat dat betekent hebben we kunnen zien aan de reacties van werkgevers en werknemers op de voorstellen met betrekking tot de sociale zekerheid.

Leo Prick