Politie en NS overvallen door rellen

Door onze redacteuren ESTHER ROSENBERG en ROB SCHOOF
ROTTERDAM, 1 MEI. Voor het NS-personeel begint Koninginnedag zoals het ieder jaar op Amsterdam Centraal Station begint: met het traditioneel buitenzetten van het Trefpunt-vlaggetje. De vele Koninginnedag-bezoekers die in Amsterdam op die plek met bekenden afspreken, belanden zo automatisch op straat, buiten de drukte van het station. Dat is nodig. Een NS- woordvoerder: "Misschien moeten we eens nadenken of we de grenzen van onze mogelijkheden hebben bereikt, op Koninginnedag."

De uitbarsting van gisteren was volgens NS een combinatie van extreme drukte en wangedrag van sommige reizigers. Dat is nieuw. Nee, het was geen wraakactie van reizigers die gefrustreerd waren over stakingen en vertragingen op het spoor, zegt NS stellig. Dat was het wel, zegt voorzitter Jan Arndts van spoorvakbond VVMC: "Met de stakingen fris in het geheugen hebben de reizigers zich gisteren woedend tegen de machinisten en conducteurs gekeerd. Ze scholden en duwden en trokken aan personeel. Je móet die trein rijden, zei er een." De treinen rijden zoals altijd op Koninginnedag volgens zaterdagsdiensten. Minder treinen dan op een doordeweekse dag, maar langer en regelmatiger over de dag verspreid: van zeven uur 's ochtends tot elf uur 's avonds 34 binnenkomende en uitgaande treinen per uur op Amsterdam CS (ongeveer 30.000 reizigers per uur). "Dat is de afgelopen jaren afdoende geweest", zegt een NS-woordvoerder. "Wel komt het ieder jaar voor dat het station in Amsterdam even dicht of halfdicht moet, om de passagiersstroom af te knijpen. We kunnen nu eenmaal niet vermijden dat het station volloopt." Acht jaar geleden was volgens NS de laatste keer dat de situatie zo uit de hand liep op deze feestdag. Ook toen waren reizigers het wachten beu en stapten uit overvolle treinen op de rails naar de perrons.

Om 10 uur 's ochtends wordt het druk op Amsterdam CS. De omroepster bericht dat de mensen die niet met de trein mee willen, buiten moeten wachten. In het crisiscentrum boven in het station krijgt de staf van NS, de Railverkeersleiding en de Spoorwegpolitie om 10.40 uur de eerste melding van 'verstopping' binnen. De oostelijke stationstunnel loopt vast. Daarna: om vijf minuten, vier minuten en drie minuten voor elf wordt er in drie verschillende treinen aan de noodrem getrokken; NS kan niet zeggen of dit toeval is. De reizigers zien Amsterdam en willen niet wachten. Ze slaan de glaasjes van de noodvoorziening open en openen de treindeuren. Ze nemen de kortste route naar Amsterdam: over het spoor.

Dan gaat het snel: Om 11.30 uur wordt het treinverkeer aan de westzijde stilgelegd, een half uur later richting Muiderpoort. De treinen stapelen zich op. Om 13 uur is de situatie "niet meer te hanteren". Het treinverkeer van en naar Amsterdam ligt plat. "Op de ene plek geen personeel, op de andere plek geen materieel."

Rond drie uur starten weer enkele pendeldiensten naar omliggende stations. Om zes uur trekken reizigers opnieuw aan noodremmen. Om acht uur gaat het station een half uur dicht, om half negen wordt de oostzijde door een woedende menigte opengebroken. Dan komt de ME er aan te pas.

De reizigers zijn boos op NS en richten hun woede op zijn treinen en het personeel. In de komende uren worden machinisten en conducteurs bekogeld, noodremmen en instrumentenpanelen vernield. Mensen vallen flauw. Restauratie en kiosken worden bestolen. Het personeel sluit de loketten. Geuniformeerde NS'ers trekken hun uniform uit om zich anoniem in de menigte te kunnen begeven.

De spoorwegpolitie had overdag zestien man ter plaatse, 's avonds kwamen er nog eens tien bij, aldus een woordvoerder. Door "te weinig personeel" kon de spoorwegpolitie geen aanhoudingen verrichten. "Ik heb mensen voor mijn ogen ruiten in zien trappen, maar aan arrestaties begonnen we niet. Niet in zulke mensenmassa's." Volgens de spoorwegpolitie hebben reizigers in en rondom Amsterdam tientallen keren aan de noodrem getrokken. "Het is nog nooit zo erg geweest." Volgens de Spoorwegpolitie heeft de afgelasting van het bezoek van koningin Beatrix aan Drenthe bijgedragen aan de grote stroom bezoekers naar Amsterdam.

Ook Arndts van de spoorwegbond VVMC kan zich geen precedent herinneren. Ongeduldige reizigers die voor het station moeten wachten en vervolgens aan de noodrem trekken en over het spoor vertrekken, die situaties kent hij wel. Een paar keer per jaar, met Sail of bij voetbalevenementen. Maar niet dat het zo escaleerde. De stationsdoorgangen zijn ook erg smal, zegt hij. Met de ervaring van de afgelopen jaren had NS de treinen beter kleiner kunnen maken en vaker laten rijden, dat stroomt beter door. "NS krijgt weer de schuld", verzucht de woordvoerder. "Ik denk niet dat we dit hadden kunnen voorkomen. Hier is geen draaiboek voor te verzinnen." dat de mensen die niet met de trein mee willen, buiten moeten wachten.