Door onze redacteur ERIK OUDSHOORN EINDHOVEN, 26 APRIL. Er spookten gisteravond te veel andere zaken door de hoofden van de Nederlands elftalspelers om geconcentreerd te werken aan een beter doelsaldo in groep 2 voor de WK-kwalificatie. Toch was dát de opzet van de wedstrijd tegen Cyprus die ‘slechts' een 4-0 overwinning opleverde. Bondscoach Louis van Gaal nam achteraf geen blad voor de mond en sprak van ,,een heel slecht'' optreden van Oranje.

Tijdens de korte trainingssessie in Hoenderloo had hij het al gezien. De ,,bekkies'' van zijn spelers stonden heel anders als voor de recente duels tegen Andorra en Portugal. Toen bespeurde hij in de voorbereiding bleke gezichten van de spanning en concentratie. Maar gisteravond was al vanaf de eerste minuut duidelijk dat de internationals de tactische raadgevingen aan hun laars lapten. Dat het heilige vuur ontbrak. Dat de wil om er een monsterscore uit te persen niet daadwerkelijk aanwezig was. Er werd te vrijblijvend gevoetbald en daardoor kon Cyprus, dat zelfs enkele grote kansen kreeg, de schade beperken.

Van Gaal wilde de oorzaak van het apathische spel van het Nederlands elftal niet zoeken in de commotie van de afgelopen dagen. De doping-affaire van Edgar Davids, het ontslag van Barcelona-trainer Serra Ferrer, de transfer van Van Nistelrooij en de late komst van Van Hooijdonk leverden heel wat gespreksstof op. Daarnaast zijn enkele spelers ook nog in de slag bij hun werkgever voor hun contracten. Zoals Frank de Boer, Patrick Kluivert (bij Barcelona) en Mark van Bommel (bij PSV). ,,Al dit soort zaken moet een speler in de wedstrijd van zich af kunnen zetten'', vindt Van Gaal. ,,Daarvoor ben je prof, daarvoor speel je aan de top.''

Maar de bondscoach moest vervolgens het antwoord schuldig blijven op de vraag waar de oorzaak dan wel moest worden gezocht. Het Nederlands elftal was geen schim van de ploeg die op 28 maart Portugal het vuur aan de schenen legde. Al ontbraken in vergelijking met die thriller nu Davids, Reiziger en Stam vanwege schorsingen. Daar stond tegenover dat de tegenstand van een totaal ander niveau was. Als het Nederlands elftal met de instelling van gisteravond weer tegen Portugal had gespeeld, was het weggevaagd. Te meer daar de defensie van Oranje tegen een of twee aanvallers af en toe stuntelig ingreep.

In zijn ambtsperiode als trainer van Ajax probeerde Van Gaal een groot deel van de huidige internationals tactisch inzicht bij te brengen. Daarbij introduceerde hij de term ‘het lezen van de wedstrijd'. Nu ze niet meer dagelijks onder zijn hoede vertoeven, lijkt het wel of de spelers dat inzicht zijn kwijt geraakt. Tegen Portugal werd in de slotfase niet getemporiseerd en daardoor een voorsprong onnodig weggegeven. En gisteravond tegen Cyprus ging er nog veel meer fout in de uitvoering. Van Gaal was achteraf van mening dat er in de eerste helft te vaak de diepte werd gezocht. Terwijl op het middenveld de architecten Cocu en Van Bommel werden overgeslagen. ,,Je moet aanvoelen wanneer je de diepte zoekt en wanneer het beter is om de bal rond te spelen'', zuchtte de bondscoach.

Seedorf, als rechtsback vaak zonder tegenstander, speelde in de ogen van Van Gaal te controlerend. En ook Van Bommel zocht te weinig de aansluiting met de spitsen. In de tweede helft liet Van Gaal twintig minuten voor tijd Van Nistelrooij en Van Hooijdonk invallen. De wedstrijd was in die fase zo dood als een pier. De 3-0 van voor rust (doelpunten Hasselbaink, Overmars, Kluivert) stond nog steeds op het scorebord. De triomfantelijke terugkeer van Van Nistelrooij zorgde voor wat enthousiasme op de tribunes van het uitverkochte PSV-stadion. Die opleving had best wat eerder mogen plaatsvinden, maar Van Gaal hoopte kennelijk op een bevlieging van Hasselbaink die zijn beperkte vermogen in de kleine ruimte nog eens etaleerde. De impuls die Van Nistelrooij aan de wedstrijd gaf leidde tot nieuwe kansen en een vierde treffer. Maar tactisch gezien speelde Oranje ook toen het spel verkeerd. ,,Nu kwamen er ineens steekpassjes terwijl hoge of diepe ballen op zijn plaats waren geweest'', bromde Van Gaal die zich zelden zo kritisch heeft uitgelaten als bondscoach. ,,Ik probeerde in de pauze uit te leggen dat er meer rust moest komen. In de tweede helft leden we nog meer balverlies. Ik heb als coach de spelers niet scherp genoeg gekregen.''

Overmars was in de eerste helft de speler die het meeste elan uitstraalde. Op de rechtervleugel was ook Zenden sterker dan zijn directe tegenstander, maar het is evident dat de wisselspeler van Barcelona, die toch al wedstrijdritme ontbeert, op die flank niet het beste tot zijn recht komt. Frank de Boer begon verrassenderwijs als linksback. De afspraak was dat hij weer in zijn vertrouwde rol als vrije verdediger zou spelen wanneer de Cyprioten met twee spitsen zouden opereren. Tot zijn grote opluchting bleek dat ook min of meer het geval en kon hij na vijf minuten de plek van linksachter overlaten aan Kevin Hofland.

Nederland is nu in doelsaldo gelijkgekomen met Ierland, de directe concurrent voor de tweede plek die via een play-off ook nog toegang kan verschaffen tot het WK. Als Nederland de volgende uitwedstrijd tegen Estland wint en Portugal verslaat die avond Ierland dan gaat Oranje voorbij de Ieren en volstaat op 1 september in Dublin zelfs een gelijkspel. Maar dat is het meest gunstige scenario. Voorlopig liet Oranje gisteravond opnieuw een kans liggen, dit keer om het doelsaldo op te voeren. Van Gaal, al kijkend naar de uitslagen op teletekst weer even ouderwets: ,,We hebben toch de hoogste score van de avond gehaald.''