'Voyeurisme is toch heerlijk?'

De Amerikaanse Lara Jo Regan ontving gisteren de prijs voor de World Press Photo 2000. Regan fotografeerde zowel bowlende pornosterren als mensen die buiten de Amerikaanse volkstelling vallen.

Door MARK DUURSMA

AMSTERDAM, 24 APRIL. Mr. Winkle was er niet bij, toen Lara Jo Regan (1962) gisteravond de prijs voor de World Press Photo 2000 ontving in de Amsterdamse Oude Kerk. Hij bleef thuis in Los Angeles. Regan was bang dat 's werelds beste nieuwsfoto's de concurrentie zouden verliezen. Regan, heel serieus tussen twee schaterlachen door: "Mr. Winkle is zo verschrikkelijk schattig, overal waar hij komt trekt hij alle aandacht naar zich toe. Hij is een soort Messias."

Mr. Winkle is een hondje. Van een onbestemde soort, en met een tong die te groot is voor zijn mond. Zijn dominante eigenschap is cuteness, schattigheid. Regan vond hem een paar jaar geleden op een industrieterrein ("zo'n gebied waar ruimteschepen kunnen landen, misschien is hij een alien in een slecht zittend hondenpakje"). Mr. Winkle is ook een fenomeen dat Lara Jo Regan, fotografe voor o.a. Time, Newsweek en Premiere, waarschijnlijk binnen een jaar multimiljonair zal maken. Wat begon met een website, is bezig een internationale hype te worden. De Disney-film heeft ze afgewezen ("die hebben teveel vrienden van me belazerd"), maar Random House brengt kalenders op de markt, Mattel komt met een pop en het hondje wordt de mascotte van de Amerikaanse dierenbescherming.

Het is tamelijk bizar om Regan geestdriftig te horen praten over Mr. Winkle als je net haar foto's hebt gezien die vanaf vandaag in de Oude Kerk worden geëxposeerd. De winnende foto, een duister tafereel van een Mexicaanse moeder met kinderen in een krot in Texas, komt uit de serie The Uncounted, waarin Regan in opdracht van het tijdschrift Life mensen portretteerde die buiten de Amerikaanse volkstelling vallen en dus officieel niet bestaan. Het is een sombere serie, van mensen met uitdrukkingsloze gezichten in plastic tentjes of overvolle huiskamers. De keuze van de jury is niet die van Regan, zelf houdt ze het meest van The Fallen Angels: verveelde zwarte meisjes op een bed, de moeder ernaast. Pas in tweede instantie zie je twee benen en een lijf als een zoutzak tussen de twee andere meisjes in. De ongetelden leven in de schaduw. Ook uit ander werk van Regan spreekt betrokkenheid bij het 'gewone' leven in de Verenigde Staten. Ze fotografeerde dakloze jongeren, aangetrokken door de glamour van Hollywood en beland in verlaten gebouwen. Liever dan de immer stralende voorzijde toont ze de soms hilarische achterzijde van de amusementsindustrie, bijvoorbeeld bij een bowlingavond voor pornosterren (dresscode: no). Regan: "Mijn streven is om mensen opnieuw te laten genieten van het authentieke. De mythe van het Amerikaanse leven, zo steriel en geïdealiseerd als je het ziet in films, op tv en in advertenties, is veel te sterk geworden, die moet worden ontmaskerd. Liefst met een beetje humor, want moralisme werkt niet. Ik vind het beangstigend dat we makkelijker verwijzen naar situaties en personen uit de massamedia, dan uit de werkelijkheid. En dat terwijl het echte leven poëtischer is dan die nepwereld."

Bellende man in een lege keuken, met alleen een aangesneden watermeloen op het aanrecht. Twee oude mensen, elk op hun eigen veranda, keuvelend op een warme zomeravond. 'Domestic theatre', noemt Regan de beelden uit haar favoriete serie, het nog onvoltooide project American Street. "De huizen zijn musea, de bewoners zijn de curatoren die ons laten zien hoe ze leven door de dingen waar ze zich mee omringen." Regan koos de straat bij haar om de hoek, in een betere buurt van Los Angeles, omdat er allerlei mensen wonen, divers naar leeftijd, afkomst, inkomen. "Amerika is een melting pot, en Los Angeles is de plek waar de ingrediënten in die pot worden gestopt. Deze straat toont de toekomst van Amerika, het is een antropologische studie." Lachend: "Maar de serie is ook bedoeld om onze behoefte aan voyeurisme te bevredigen. Het is toch heerlijk om overal naar binnen te kunnen kijken?"

Regans opleiding als antropologe verloochtent zich niet: vrijwel alle geëxposeerde foto's wijken vallen onder de noemer 'mens in eigen omgeving'. Het zijn foto's die bij World Press Photo normaliter hooguit een prijs winnen in de categorie 'dagelijks leven'. De hoofdprijs was tot nog toe altijd een harde nieuwsfoto. Regan vind het 'cool' dat de jury dit jaar anders besloot. " Hun keuze geeft aan dat de grijze zone belangrijker is dan het zwart-wit, dat het gewone belangrijker is dan het extreme." Wat vorm betreft sluit de World Press Photo 2000 wél aan bij vorige winnaars, al eerder werden schilderachtige foto's uitverkoren. "Niet alleen in licht en compositie, ook door speciale film en papier wilde ik de sfeer van een schilderij oproepen." Regan bewondert de Hollandse schilderkunst, in het bijzonder Pieter de Hoogh. "Hij gaf het leven weer zoals het was, liet zien hoe mensen bewogen, wat ze droegen. Die schilders waren de journalisten toen de camera er nog niet was." Steeds weer die nadruk op het gewone leven, de afkeer van mythevorming door de media. Hoe verhoudt zich dat tot het opzetten van een mediahype? "Er is geen conflict, want Mr. Winkle is echt. Ik zorg dat alle produkten trouw zijn aan hemzelf, de Mattel-pop moet door mij worden goedgekeurd. Dit is geen commerciële onderneming, dit is een mogelijkheid om een boodschap over liefde aan kinderen mee te geven." Na enig aandringen wil Regan wel toegeven dat Mr. Winkle beschikt over 'high camp value', vooral als zometeen de kalender met naaktfoto's uitkomt. En als de miljoenen binnenstromen? "Geld interesseert me niet, je zou m'n auto moeten zien. Ik geef het weg. En ik gebruik het om in alle vrijheid te kunnen fotograferen."

Drie tentoonstellingen van World Press Photo, waaronder foto's van Lara Jo Regan, in de Oude Kerk, Oudekerksplein 1, Amsterdam. T/m 4 juni. Ma t/m za 10-18u, zo 13-18u. Toegang f 10,-