'Zie Koekli maar als partizanen'

De kritische Russische televisiezender NTV is overgenomen door Kremlingetrouwen. De Russische tv-kijker wacht nu met spanning hoe de volgende aflevering van het satirische NTV-programma Koekli er uitziet.

Door onze redacteur COEN VAN ZWOL

MOSKOU, 19 APRIL. "Onze morele grenzen worden getest", zegt regisseur Grigori Loeborimov. Hij heeft zijn keus gemaakt: de satirische poppenshow Koekli blijft bij NTV, de tv-zender die deze week in handen van het Kremlin viel. "Ik weet dat iedereen zondag zeer kritisch zal kijken. Is er censuur, hebben we ons aangepast? Dus moeten we er dubbel zo hard tegenaan."

De studio in het Mosfilm-complex puilt uit van de decors. Onder de lampen zit vandaag een in Mao-uniform gehesen latexpop van president Poetin voor een zee van rode vlaggen. Het onderwerp: Poetins strijd met de pers. Het beeld: China tijdens de Culturele Revolutie, toen Mao Zedong zijn volk opdracht gaf alle mussen uit te roeien. "Ik hoef u niet te vertellen wie de vijanden zijn van ons zaaigoed", roept Poetin/Mao. "Zij die ver boven ons in de wolken vliegen terwijl u ijverig noedels en rijst produceert." Natuurlijk wil het volk Poetin dolgraag gehoorzamen, weet niemand wat hij bedoelt en overleven de mussen ook deze campagne.

Koekli was vaak het mikpunt van would-be censors. Het laatste stormpje stak op in mei volgend jaar, toen Ruslands politieke top verkleed als tippelhoeren in het gevlei trachtte te komen bij hun nieuwe klant Poetin. Met parlementsvoorzitter Seleznjov als hoerenmadam, democraat Javlinski als preuts maagdje en communistenleider Zjoeganov als SM- specialist. ("Jij slaat mij, ik sla jou, en daarna doe ik alles wat je wilt") Kan dit ook bij de nieuwe NTV? Loeborimov hoopt van wel. De nieuwe directeur Boris Jordan beloofde hem alle vrijheid, en heeft niet elke koning een hofnar nodig? "Toen het Rode Leger week voor de nazi's, lieten ze partizanen achter om sabotage te plegen. Ziet u ons maar als partizanen."

De sloop van Media Most, het imperium van Poetins vijand Goesinski, plaatst journalisten voor dilemma's. De redacties van het dagblad Segodnja en het opinieblad Itogi staan op straat - voor hen is er geen keus. Bij tv-zender NTV twijfelen velen nog: gaan of blijven? Er gaan geruchten dat Boris Jordan flink met de geldbuidel zwaait. Anderen volgen hun ambitie. Zo krijgt nieuwslezeres Tatjana Mitkova de baan van chef nieuwdienst en gaat nieuwslezeres Natalja Zoaboezova van de ochtend naar de avond.

De NTV-journalisten die vertrekken zijn voorlopig neergestreken bij tv- zender TNT. Twee gangen met zeer lage plafonds. Elk bezemhok is een montageruimte, elk kantoortje herbergt een voltallige redactie. NTV- sterren staan op de trap te roken, computers crashen, loopjongens, sympathisanten en buitenlandse journalisten completeren de heksenketel. Overal hangen open protestbrieven. TNT is een tussenstation. Normaliter is het een zendertje van niks, gespecialiseerd in Amerikaanse B-films en soaps. Een rustig bestaan. Niet nu. TNT-woordvoerster Natalja Zavialova is op van de zenuwen. "We zijn een amusementskanaal. En dan zitten we opeens in deze politieke draaikolk." Als buitengewest van het Media Most-bedrijf van Goesinski waren er vorig jaar al wrijvingen met de belastingpolitie. Nu zijn de boekhouder en de directie voor verhoor ontboden. In Rusland eindigt dat al snel in arrestatie en maanden voorarrest. "We zijn solidair met NTV, maar dit is vreselijk", zucht Zavialova.

Bij TV6 is de situatie nog grimmiger. Dit is de zender waarin de verloren stam van NTV uiteindelijk moet neerstrijken. TV6 bereikt 80 miljoen Russen, minder dan de 112 miljoen van NTV. De zender viel onlangs in handen van Boris Berezovski. Deze zakentycoon heeft de krachten gebundeld met Goesinski; TV6 moet hun gezamenlijke oppositiezender worden. Dat betekent dat een groot deel van de huidige TV6-staf moet wijken voor NTV'ers. Dat leidt bij TV6 weer tot protesten en boze open brieven.

Berezovski staat bekend als meesterzwendelaar en aartsintrigant. Nadat hij bij Poetin in ongenade viel, ontpopte hij zich als redder van de democratie. "Ik ben me bewust van zijn ambivalente reputatie", zegt de voormalige NTV-directeur Kiseljov. "Maar het is de enige manier om ons publiek te bereiken." Koekli-regisseur Loeborimov ziet niets in dit pact met de duivel. "Berezovski zal de NTV'ers manipuleren en verkopen als hem dat uitkomt. Dan werk ik nog liever voor het Kremlin. Poetin is hard, helder, doelbewust, maar misschien nog voor verbetering vatbaar."

Zie ook:

Weer pijler Media Most ontmanteld (18 april 2001)
Glasnost en modern Russisch kapitalisme(5 april 2001)
NTV-journalisten bezetten tv-zender (5 april 2001)