Onbemiddelbare bijstandsgerechtigden worden bij NV Werk aan een baan geholpen. Door een integrale aanpak: ook de schulden worden gesaneerd. 'En we hebben geen last van agressie.'

Door onze redacteur MARIËL CROON

AMSTERDAM, 18 APRIL. Esen Döner (21) wil "iemand worden waar ze naar opkijken. Iets hoogs, programmeur bijvoorbeeld." Ze ging in 6 atheneum van school omdat ze zwanger was. Haar zoon, Huseyin, is nu twee. "Ik sta voor alles alleen." Een jaar geleden wilde Esen aan het werk, maar werd afgewezen omdat ze geen computerervaring had. Ze belde NV Werk Integratie & Inkomen, een bedrijf in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer dat bijstandsgerechtigden aan een baan helpt. Ze kreeg een consulente en een computercursus aangeboden. "Heel anders dan bij de Sociale Dienst. Daar deden ze heel lullig, alsof ze het uit eigen zak moesten betalen. Terwijl ik geen sollicitatieplicht had, mijn kind is nog geen vijf." Esen heeft de computercursus bijna afgerond. Als de kinderopvang is geregeld, kan ze aan de slag bij een softwarebedrijf in Utrecht als leerling-programmeur. "Dan ben ik dertien uur van huis. Maar ik ga ervoor. Ik ben niet iemand om op m'n luie ding te zitten."

Bij NV Werk worden de klanten op koffie onthaald. Ze hoeven geen nummertje te trekken. Er is een ballenbak voor de kinderen, een computerhoek voor inlopende klanten, de muren zijn van glas, de deuren lichtgevend groen. "We hebben hier nog geen ster in de ruiten gehad", zegt directeur Paul Verheij. "We nemen geen veiligheidsmaatregelen zoals de sociale dienst dat doet, en we hebben geen last van agressie." De "socialere dienst", noemt Verheij NV Werk, een bedrijf zonder winstoogmerk. Het werd in 1995 door de gemeente Amsterdam opgericht om de regelingen rond de Melkertbanen uit te voeren. Een jaar geleden begon NV Werk een experiment om ruim duizend klanten van de sociale dienst aan een baan te helpen. Allemaal wonen ze in Bos en Lommer, een sociaal zwakke wijk in Amsterdam met zo'n zeventig procent allochtonen. De meeste kregen van het Arbeidsbureau het predikaat 'moeilijk of niet bemiddelbaar'. Bij NV Werk krijgen ze een consulent die alles regelt: kinderopvang, schuldsanering, bijscholing, sollicitatietraining, uitkering, bijzondere bijstand - maar ook sancties als ze weigeren. Dat laatste stelt hoge eisen aan de consulenten, erkent Verheij. "Maar ze laten zich niet in de maling nemen. " Twaalf medewerkers die door de sociale dienst zijn gedetacheerd, formaliseren de toekenning van de uitkering. Zo blijft de claimbeoordeling in overheidshanden. "Mensen komen hier niet om hun geld te halen," zegt Verheij, "maar omdat ze een probleem hebben. De uitkering is bij ons een van de mogelijke, tijdelijke voorzieningen, en wel de laatste in de rij. Je moet belemmeringen wegnemen, anders krijg je mensen niet aan het werk." Binnen een jaar zijn er van de 1.047 klanten 219 aan het werk. Het beleid is tweemaal zo effectief als dat van de sociale dienst. Voor 500 klanten is een trajectplan opgesteld dat, als het goed is, op termijn tot een baan zal leiden. "En we hebben vijfentwintig uitkeringen beëindigd", zegt Verheij, "omdat het onzin was. We kregen nul bezwaarschriften en nul klachten." Wegens het succes van NV Werk besloot de gemeenteraad in november afgelopen jaar het experiment uit te breiden met nog tweeduizend bijstandsgerechtigden. NV Werk wacht nog steeds op de klanten van de sociale dienst. Maar die ligt dwars, zegt Verheij: "Het is absurd dat de sociale dienst een raadsbesluit blokkeert."

Het lijkt een competentiestrijd. De sociale dienst, vanochtend niet voor commentaar bereikbaar, heeft het toch al moeilijk. Minister Vermeend, vorig jaar te gast bij NV Werk, uitte in de Kamer kritiek op het lakse beleid. De dienst kreeg een strafkorting van tien miljoen gulden wegens wanbeleid, en de verantwoordelijke wethouder F. Köhler ligt zwaar onder vuur. De tweekoppige directie van de sociale dienst vertrok drie weken geleden nadat KPMG een vernietigend rapport had uitgebracht. En de dienst liet een tevredenheidsonderzoek uitvoeren onder de klanten van NV Werk. Verheij: " Achter onze rug." NV Werk kwam er positief van af, die sociale dienst niet. Consulente Karin Vergelden vindt NV Werk een "een gaaf project". Ze hielp een man van 49 met een drugsverleden na vijftien jaar werkloosheid aan een baan als conciërge. "Hij was helemaal gelukkig." Veel klanten zijn ex-gedetineerden, hebben taalproblemen of een problematische jeugd gehad. "Ze sluiten zich op. Wij halen ze uit hun isolement. En ze hoeven niet aan de slag als schoonmaker. We vragen wat ze leuk vinden." Toch staat niet iedereen te trappelen. "Sommigen zeggen: als ik ga werken, verdien ik heel weinig meer dan nu. Dan zeg ik: nu werk ik voor jou. Dat overtuigt."