EERST KWAM DE groeivertraging, daarna volgden de winstwaarschuwingen en nu zijn er de ontslagen. De economische koude winter, die eind vorig jaar onverwachts inzette, heeft met ongewone snelheid de reële economie van productie en werkgelegenheid bereikt. De banenmachine is met een schok in de achteruit gezet.

Gisteren beet Philips in Nederland het spits af. Een daling van het bedrijfsresultaat in het eerste kwartaal en het vooruitzicht van een verlies in het tweede kwartaal noopten het elektronicaconcern tot de aankondiging van ontslagen. Zevenduizend banen zullen verdwijnen. Daarmee schaart Philips zich in een groeiende rij van grote ondernemingen die massa-ontslagen aankondigen: onder meer Ericsson (Zweden, 15.000 banen), Marconi (Groot-Brittannië, 3.000), Motorola (VS, 22.000), Compaq (VS, 5.000), Cisco (VS, 8.500), Lucent (VS, 16.000), Kodak (VS, 3.500), Intel (VS, 5.000), Texas Instruments (VS, 2.500) en meer. Deze ondernemingen zijn de paradepaardjes van de computer- en in het bijzonder de telecom-industrie. Daar concentreren zich de knelpunten - en de ontslagen.

De high tech-bedrijven worden door een combinatie van tegenvallende omstandigheden geplaagd. Ze hebben te maken met de algemene groeivertraging, die wordt teweeggebracht door de bewuste verkrapping van het geldbeleid die de Federal Reserve Board, het stelsel van Amerikaanse centrale banken, heeft ingezet. Daarnaast zijn er specifieke factoren: de hoge investeringen in high tech hebben geleid tot een opeenstapeling van voorraden onverkochte productie. Dit is met name het geval in de conjunctuurgevoelige markt voor mobiele telefoons. Philips ondervindt juist in deze markt de grootste concurrentie en tegenvallende verkopen.

MAAR ER IS MEER aan de hand dan een voorraadhobbel die even moet worden weggewerkt. De bedrijven die nu met winstwaarschuwingen komen en waarvan de beurskoersen kelderen, zijn de lievelingen van gisteren, de giganten van de 'nieuwe economie' van de informatie- en communicatietechnologie ( ICT). De hooggespannen verwachtingen daar over zijn verdwenen. Vorig jaar sprak menig internetprofeet nog van 'de grootste revolutie sinds de introductie van de stoommachine', waarbij de vertrouwde economische cycli van vraag en aanbod op hun kop werden gezet en een perspectief van grenzeloze groei in het vooruitzicht werd gesteld - nu is het een en al somberheid en regent het ontslagen. De zinderende resultaten die jarenlang in de ICT geboekt werden, hebben de best betaalde ondernemers ter wereld verblind voor de moeren en bouten van de gewone bedrijfsvoering.

Vormen de ontslagen bij Philips en andere high tech-bedrijven de aanloop naar een algemene recessie? Dat hangt af van de vraag of de problemen tot één sector beperkt blijven of dat deze zullen overslaan naar andere activiteiten. Vooralsnog ziet het daar niet naar uit. In Nederland en de VS kun nen ontslagen in de high tech-sector bijdragen om de overspannen arbeidsmarkt te ontlasten. De grootste onzekerheid is hoelang het zal duren om de productiecapaciteit die is opgebouwd in de jaren van enorme investeringen in ICT, in overeenstemming te brengen met de markt. Zelfs met de korte levenscyclus van high tech-producten zal dat wel even duren en de nodige pijn opleveren. Het sprookje van de altijd draaiende banenmachine is tot een einde gekomen.