Na stakingsdreigingen dit weekend, bond de radicaalste spoorwegbond voorlopig in: het vermaledijde 'rondje rond de kerk' mag voorlopig doorgaan en NS krijgt de door haar gewenste arbitragecommissie. De FNV twijfelt nog.

Door onze redacteuren HARM VAN DEN BERG en ESTHER ROSENBERG

DEN HAAG, 2 APR. In het conflict tussen de directie van de Nederlandse Spoorwegen en het personeel, lijkt de eerste de grote winnaar, althans voorlopig.

Tot afgelopen zaterdag stonden de NS-directie en de vakbonden nog lijnrecht tegenover elkaar. Het spoorbedrijf stelt al weken aan de bonden voor dat er een arbitragecommissie komt. Als die commissie zou beslissen dat het nut en de noodzaak van het zogenaamde 'rondje rond de kerk' ontbreekt, zou NS zich daarbij neerleggen, zei president- directeur Hans Huisinga al tijdens de presentatie van de jaarcijfers begin maart.

De bonden wilden alleen instemmen met een arbitragecommissie als die zich eveneens uit zou spreken over andere kwesties die het personeel hoog zitten: de veiligheid van het werk bijvoorbeeld, en de aanbesteding van de verliesgevende spoorlijnen. Omdat NS en de bonden het hier niet over eens werden, werd de commissie Blankert/Stekelenburg ingesteld. Hun advies was niet bindend. NS wilde ook de nieuwe dienstregeling per 10 juni invoeren. De bonden waren daarop tegen en volgens de commissie Blankert/Stekelenburg kon voor die tijd immers best een nieuw rooster gemaakt worden.

NS heeft na overleg met minister Netelenbos (Verkeer en Waterstaat) in het afgelopen weekend gekregen waar het om vraagt. NS-directie en de overheid hebben afgesproken om de commissie De Ruiter voor advies en arbitrage (voorheen de commissie-Albeda) om een bindende uitspraak te verzoeken over de procesvereenvoudiging. Deze vaste commissie 'voor de Rijksdienst', die onder leiding staat van de vroegere minister van Justitie J. de Ruiter, zal ook het verzoek krijgen om te adviseren over "overige kwesties betreffende het arbeidsgeschil die de commissie relevant acht'. Anders gezegd: arbitrage waar de NS-top wilde en tegelijk een beoordeling van het conflict die breed genoeg is voor de bonden. De Ruiter wordt bijgestaan door oud-commissaris der Koningin H. Vonhoff, oud-minister M. Rood en de hoogleraar arbeidsrecht P. van der Heijden. Zij beoordeelden in de afgelopen jaren geschillen en arbeidsconflicten bij de politie, defensie en in het onderwijs. Ten tweede zal de Antwerpse hoogleraar Ch.Peeters als onafhankelijke deskundige op het gebied van openbare financien en transporteconomie een 'transparant' oordeel geven over het planningproces bij de NS en vooral op welke termijn een aanpassing hiervan kan worden gerealiseerd. "Zodat hierover duidelijkheid ontstaat in verband met het vervolgproces". Hetgeen inhoudt dat het rondje rond de kerk vanaf 10 juni gewoon zal worden gereden, zoals NS altijd vurig bepleitte, maar dat daarna, en wellicht al op korte termijn, weer variaties mogelijk worden.

Een woordvoerder van NS zegt "blij" te zijn dat er nu duidelijkheid is: zowel over de invoering van het nieuwe rooster per 10 juni, als over de opening die nu ontstaan is in het arbeidsgeschil.

Na een telefoontje van minister Netelenbos en een van president- directeur Hans Huisinga, ging vannacht de meest radicale vakbond VVMC overstag. De geplande staking wordt op het laatste moment afgeblazen. Het beraad dit weekend bracht de opening in een geschil dat ogenschijnlijk muurvast zat.

Overigens bleken vandaag al weer de beperkingen van de gisteren gemaakte afspraken. NS en bonden vlogen elkaar in de haren over de inhoud van het halve A4-tje dat voortkwam uit het 2,5 uur durende beraad van negen zwaargewichten tijdens het crisisberaad op het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Op basis van het A4-tje stelt een woordvoerder van NS dat wat hen betreft niets veranderd is.

Waarom heeft de vakbond van machinisten en conducteurs (VVMC) dan toch ingestemd met voorstellen waar ze tot vorige week nog radicaal tegen waren? Volgens VVMC heeft president-directeur Hans Huisinga gisteravond telefonisch aan het bestuur van de bond laten weten dat andere onderwerpen, zoals de aanbesteding van de spoorlijnen, eveneens onderwerp van het bindend advies zal zijn. De daadwerkelijke taak van de commissie zal deze week nog ingevuld worden. "Als blijkt dat de arbitrage niet voor de overige onderwerpen geldt, hebben we met zijn allen een groot probleem", waarschuwt VVMC.

FNV overlegt vandaag met haar leden over de vier afspraken. FNV zegt de voorstellen voorlopig nog "erg vaag" te vinden. Als FNV niet instemt met de afspraken gaat de bond donderdag alsnog staken. "Het ultimatum aan de NS-directie staat nog".

In het belang van de reizigers, zoals hij het zelf omschreef, legde NS- president-commissaris Jan Timmer, dit weekend aanwezig bij het crisisoverleg op het ministerie van Verkeer, vooral op dit onderdeel een verbluffende lenigheid aan de dag. Een dag vóór het crisisberaad liet hij weten niet zoals de NS-directie dat eerder wel had gedaan, akkoord te zijn gegaan met een bemiddelingscommissie Blankert/Stekelenburg. Dat wilde hij zondagavond wel herhalen: "Ik zou niet een dergelijke commissie voorstellen". Maar Timmer bleek er inmiddels ook van overtuigd dat het belang van de reiziger in het geding is en verklaarde: "Dit is geen conflict om op sterren en strepen te staan."

Bij de toelichting op de vierde en laatste afspraak die luidt dat de minister toeziet op de uitvoering van het overgangscontract met de (verzelfstandigde Spoorwegen) zei Timmer met lichte spot: "Wij als NS- ers moeten samen presteren en als we dat niet doen volgt er straf".

Ook Timmer leek zich te realiseren: ondanks de winst van het weekeinde is de NS nog niet van de minister af. Netelenbos liet duidelijk blijken de huidige situatie mee te wegen bij een meer definitieve overeenkomst die later dit jaar wordt gesloten. "Er zijn spelregels voor wat de NS moet leveren en dit is geen verschoning voor toekomstige contracten", aldus de minister.

Zie ook:
Machinisten en conducteurs NS staken maandag (29 maart 2001)
Dienstrooster splijt NS en bonden (30 maart 2001)