Zomaar alle dieren vaccineren tegen mond- en klauwzeer? Nee, zeggen de dierenartsen. Nu niet. En straks alleen bij een dreigende epidemie.

Door onze redacteur ARJEN SCHREUDER

WAALWIJK, 29 MAART. Natuurlijk is er tien jaar geleden in Europa een grote fout gemaakt, zeggen de dierenartsen Theo van Gastel en Joris Theeuwes uit Waalwijk. "Toen hadden wij als dierenartsen veel krachtiger strijd moeten voeren tegen het non-vaccinatiebeleid van de Europese Unie." Van Gastel en Theeuwes drijven met tien dierenartsen een dierenkliniek in Waalwijk, dichtbij het gebied rondom Sprang-Capelle, waar het gisteren tot ongeregeldheden kwam tijdens ruimen van vee wegens de waarschijnlijke besmetting met mond- en klauwzeer.

Veel kunnen de dierenartsen de boeren niet bieden. "Wij hebben geen vaccin in huis. Wij zitten in een emotionele spagaat", zegt Van Gastel. Op de lange termijn zal Europa inzien dat het verstandig is om dieren in te enten, vinden de dierenartsen, maar voorlopig zit er niet veel anders op dan meewerken met de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees. Je uitkleden op het crisiscentrum in het Brabantse Uden en in het Gelderse Stroe. Steriele kleding aantrekken, inclusief ondergoed. Naar de bedrijven gaan waar tientallen dierenartsen zijn ingezet om in een straal van tien kilometer om een (waarschijnlijke) besmettingsbron dieren te screenen. Eerst een uur met de mensen praten aan de keukentafel. Want als er iets slecht is geregeld bij deze ziektebestrijding, zegt Joris Theeuwes, dan is het de informatievoorziening. "De mensen weten van niks." Daarna de stal in. Bloed aftappen. Terug naar het crisiscentrum. Douchen. En weer naar je eigen praktijk. Mits je niet op een besmetting bent gestuit. In dat geval kun je een paar dagen je werk niet doen, omdat je het virus bij je zou kunnen dragen. Theo van Gastel kreeg zaterdag telefoon van een bezorgde boer over een verdacht lammetje. Van Gastel zag blaren in de bek. Vertrouwde het niet. Lichtte de RVV in, die het bedrijf uiteindelijk niet als verdacht aanmerkte. Van Gastel: "Als ik de RVV niet erbij had gehaald, had ik niet geslapen van de stress."

Dat de ruimingen zo veel emoties oproepen, verklaren de dierenartsen uit het grote aantal mensen dat "aaibare" dieren houdt als hobby. De dierenartsen staan om die reden voor een nieuwe taak. "Wij zijn vertrouwenspersoon. We zijn Riaggje aan het spelen", zegt Hans Mulder, dierenarts uit Olst. De dierenartsen fungeren dezer dagen als burgemeester in oorlogstijd. Ze worden uitgemaakt voor 'moordenaars'. De RVV heeft dierenartsen in dienst die bij het doden van de dieren worden ingezet. "Dat is heel moeilijk. Wij zijn niet opgeleid om veestapels af te slachten", zegt dierenarts Gert-Jan Suurd uit het getroffen gebied rond Oene. "Ik heb een zoontje van vijf dat nu president van Nederland wil worden om alle dieren te kunnen laten enten." Boeren en hobbyisten klagen over 'klungelige' methoden bij de ruimingen. Niet alleen laat de communicatie te wensen over ('wanneer word ik geruimd?') maar ook is er weerstand tegen het 'circus' dat bij het ruimen van vee op gang komt en dat soms door wachten op de dierenarts of het ontbreken van apparatuur of ontsmettingspakken lang duurt. "Het duurde bij ons ontzettend lang voordat ze onze twee kune kune varkentjes in de houdgreep hadden", zegt Jinke Hesterman uit Welsum die tien 'hobbydieren' geruimd zag worden. "Er wordt tijd en geld verspild en er wordt onnodig leed berokkend." Zij pleit voor psychologische bijstand.

Bij de discussie over vaccinatie moet onderscheid worden gemaakt tussen "oorlogstijd en vredestijd", zegt zijn collega Arie Plaisier. "We zitten nu in oorlogstijd. Enten heeft in oorlogstrijd geen zin. "We jagen achter een virus aan. Als we gaan enten, verstoren we de diagnostiek. Bovendien zul je dan ook besmette dieren gaan vaccineren, waardoor je symptoomloze dragers creëert, dieren die niet ziek worden maar het virus wel hun leven lang bij zich dragen. En ten slotte gaat de hele sector failliet als je nu gaat enten, omdat de rest van Europa onze producten niet meer wil. Ik ben bang om met mijn standpunt naar buiten te komen, omdat de hele samenleving roept om entingen. Maar enten heeft alleen zin als heel Europa dat wil. Protesteren heeft alleen zin in Brussel, Parijs en Madrid. Daar moeten we met tractors naartoe."

Na de huidige stamping out moet er "alleen bij dreiging" gevaccineerd worden, stelt de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde. Bestuurslid Theo Lam, dierenarts in Vorden in de Achterhoek: "Je kunt het beste niet vaccineren, tenzij bij dreiging. Vaccineren heeft niet alleen tot gevolg dat je het verschil niet meer ziet tussen gevaccineerde en geïnfecteerde dieren. Maar ook is het vrijwel onmogelijk om alle virustypen uit te bannen. Om die reden pleiten wij voor vaccineren bij dreiging. Zodra zich ergens een uitbraak van mond- en klauwzeer in Europa voordoet, zouden de andere landen preventief moeten gaan vaccineren om het virus in te dammen."