Polak en Versteden geven niemand de schuld. Maar hun rapport over Volendam leest als een klucht over boeven en helden.

Door onze redacteur JANNETJE KOELEWIJN

VOLENDAM, 28 MAART. Een keer wist Versteden gisteren bij de persconferentie in hotel Spaander even niets te zeggen. Hij had net zijn verhaal gehouden over het rapport dat hij samen met Polak maakte over de brand in café 't Hemeltje. Op alle vragen daarna had hij zijn antwoorden snel klaar. Maar niet toen hem werd gevraagd wíe het waren geweest die begin jaren negentig de uitvoering van de brandpreventieregels " in de kiem hadden gesmoord". "Het was algemene onwilligheid bij het gemeentebestuur", zegt hij. Maar hoe zit het dan met het gemeentebestuur? Versteden zei in zijn verhaal ook dat het gemeentebestuur er vanaf 1996 aan werd herinnerd dat het "de wettelijke plicht had" om de regels uit te voeren - onder anderen door de burgemeester. De burgemeester zit toch zelf in dat gemeentebestuur? Was er ruzie?

Versteden wil er niet op ingaan. "De beoordeling van wie verantwoordelijk was, laten wij nadrukkelijk over aan de politiek en aan de rechter", zegt hij afgemeten. "Wij presenteren alleen feiten."

En dat is waar. Het rapport van Polak en Versteden, 53 pagina's in een zalmroze kaft, is een beschrijving van nota's waarin staat wat er volgens de wet allemaal moet om café's en restaurants brandveilig te maken, maar in de Volendamse praktijk niet lukt. Het is een opsomming van alle beslissingen die allang genomen hadden moeten worden, maar die eindeloos worden aangehouden, uitgesteld, vergeten, weer besproken en weer worden aangehouden. Dat gaat dan bijvoorbeeld over de beslissing om een brandpreventiemedewerker aan te stellen. Het gemeentebestuur begint daar begin 1997 over te praten. Eind 1999 is hij er nóg niet. Die brandpreventiemedewerker moet café's en restaurants gaan controleren "op basis van een systeem van gebruiksvergunningen". Die verbruiksvergunningen zijn al vanaf 1993 wettelijk verplicht. Maar vier jaar later heeft niet één van de 215 café's en restaurants in Volendam zo'n vergunning.

Wat Polak en Versteden op de persconferentie in hotel Spaander niet willen zeggen, zeggen ze tussen de regels door wel in hun rapport. Neem de vergadering van 13 december 1996 van de 'portefeuillehouders milieu' in de regio waarin Volendam valt. Op de agenda staat 'uitwerken oppakken van gebruiksvergunningen'. Alle gemeentes in de buurt zullen dat doen. Alleen de gemeente Edam-Volendam niet. Wethouder Schilder acht "dat niet nodig". Polak en Versteden: "Hier wordt dus gewoon gezegd dat de wet bewust niet wordt uitgevoerd." En dat terwijl het verplicht is. Spreekt Schilder namens het college van B en W? "Nee", schrijven Polak en Versteden. Het is " verbazingwekkend" dat Schilder bij die vergadering zat. De gebruiksvergunningen vielen niet onder hem, maar onder zijn collega Visscher. Polak en Versteden zeggen het nergens, maar het schemert door hun conclusies heen. Het is de cultuur van Volendam die maakte dat er niet op brandveiligheid werd gecontroleerd en er tot 2000 geen brandpreventiemedewerker was. Een cultuur van mensen die elkaar kennen en op zondagmiddag tegenkomen bij de bitterballen. Heb jij mijn broer/mijn neef/ mijn buurman een bekeuring gegeven? Schilder, wethouder voor Volendam '80, de partij de belangen van Volendammers verdedigt, kent iedereen. Hij ging uit het college toen zijn collega Veerman-Tol, ook van Volendam '80, weg moest na een conflict over het stadion van FC Volendam. Ze had het zo geregeld dat het gemeentebestuur er geen zeggenschap meer over had, nadat er miljoenen steun was verleend.

Het is de cultuur in Volendam die burgemeester IJsselmuiden genekt heeft. Hij werd benoemd in december 1995. Polak en Versteden laten zien hoe hij keer op keer probeert een besluit te laten nemen over de aanstelling van een brandpreventiemedewerker en hoe het niet lukt. In hun 'beschouwingen' achterin het rapport schrijven ze: "In Edam- Volendam zagen we een burgemeester die streed voor de zaken maar door krachten in de politiek werd gedwarsboomd." Hij kon daar niet tegenop. Komt niet door IJsselmuiden, zeggen ze, maar door de positie van de burgemeester in het algemeen.

De grootste held van Polak en Versteden is de brandpreventiemedewerker die in 2000 eindelijk aan het werk kon. Hij kreeg mannen als Jan Veerman tegenover zich, eigenaar van 't Hemeltje. Hij deed zijn werk "op een wijze waarop wij enige aanmerkingen maken maar die, de omstandigheden in aanmerking genomen, bij ons enige bewondering heeft gewekt".