Door onze redacteur JOEP DOHMEN
KERKRADE, 25 MAART. Burgemeester J. Som van Kerkrade en korpschef H. Mostert van de politieregio Limburg-Zuid willen een maatschappelijk debat over het garanderen van de vrijheid van meningsuiting en het tolereren van extreem-rechtse demonstraties.

Volgens beiden is het de vraag of de vrijheid van meningsuiting van een kleine groep met extreme denkbeelden opweegt tegen de grote inbreuk die gepleegd wordt op het maatschappelijk leven en de hoge kosten voor de veiligheid.

Som en Mostert zeiden dat zaterdag, na afloop van de demonstratie van 100 neonazi's en extreem-rechtse sympathisanten en de tegendemonstratie van 1.000 antifascisten in Kerkrade en twee Duitse buurgemeenten. De politie-inzet kostte aan Nederlandse kant 700.000 gulden. Burgemeester Som schat de totale kosten op een miljoen gulden. Het openbare leven in Kerkrade raakte een halve dag ontregeld.

De demonstraties waren aanvankelijk verboden. De burgemeester vreesde wanordelijkheden. Hij zei de veiligheid van betogers en bevolking onvoldoende te kunnen garanderen. De bestuursrechter in Maastricht vond vorig week, in een kort geding aangespannen door de extreem-rechtse Nederlandse Volks Unie (NVU), dat er onvoldoende redenen waren om de demonstratie te verbieden. De NVU deed een beroep op in de Grondwet verankerde vrijheid van meningsuiting.

Burgemeester Som: ,,Het in vrijheid geven van je mening is héél belangrijk. Maar we zullen in alle redelijkheid een afweging moeten maken. Moeten we dit wel tolereren? Als je ziet hoeveel impact zo'n kleine groep heeft op de bevolking, hoeveel inzet er voor nodig is, hoeveel het kost. Hoever kun je dan gaan en wat is billijk? Ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat zo'n kleine groep het gemeenschappelijk leven zo aantast. Dit gaat heel Nederland aan.''

Ook korpschef Mostert hoopt op een landelijk debat. Mostert: ,,Kun je dit de samenleving wel aandoen? En dan doel ik niet alleen op extreem-rechts, maar ook op bijvoorbeeld voetbalhooligans. Van de politie wordt gevraagd om inbraken te bestrijden, maar we kunnen niet alles. Vandaag kostte ons 7.000 personeelsuren ten behoeve van 100 extreemrechtse demonstranten.''

De neonazi's mochten zaterdag een mars van 800 meter houden in de buurt van het NS-station dat voor het publiek gesloten was. Het treinverkeer was enkele uren stilgelegd. De groep kreeg bescherming van 400 leden van de mobiele eenheid en 100 agenten van het korps Limburg-Zuid die de antifascisten op een ruime afstand hielden. Daarbij deed zich volgens de politie een korte schermutseling voor. Vijf antifascisten werden aangehouden wegens openlijke geweldpleging en belediging.

De antifascisten mochten, ondanks het eerdere verbod, ook een demonstratieve optocht houden tussen Kerkrade en de Duitse buurgemeente Herzogenrath. Die verliep rustig. De Nederlandse en Duitse neonazi's hielden zaterdagmiddag nog een korte demonstratie in het Duitse plaatsje Warselen. Daarvoor was door de Duitse rechter op het laatste moment toestemming gegeven. De groep had willen betogen in Herzogenrath, maar daar stonden de linkse tegenbetogers de neonazi's op te wachten. De betoging in Warselen duurde een kwartier.

De politie arresteerde twee Nederlandse neonazi's omdat ze messen bij zich hadden. Burgemeester Som zegt volgende week vrijwel zeker in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak van de bestuursrechter in Maastricht waardoor hij extreem-rechts moest toelaten en beschermen. Som vreest dat neonazi's in de toekomst vaker toestemming zullen vragen voor legale demonstraties. Som: ,,Mocht ik weer een aanvraag krijgen dan zal ik opnieuw een afweging maken. Ik zal dan alle juridische hulp erbij halen die nodig is.'' Het vorige week verloren kort geding tegen de NVU bleek door de gemeente Kerkrade zonder juridische bijstand te zijn voorbereid.