Door onze redacteur GIJSBERT VAN ES
DEN HAAG, 23 MAART. Een nieuwe coalitie - van PvdA, CDA en GroenLinks - begint zich af te tekenen. Of hieruit ook een regeringscoalitie kan groeien, valt nog niet te voorspellen. Maar een nieuwe coalitie ontluikt wel degelijk, in de algemene betekenis van het woord: een nieuw verbond.

Twaalf wethouders van CDA en GroenLinks hebben vanmorgen in het Haagse perscentrum Nieuwspoort een gezamenlijk 'politiek essay' gepresenteerd, waarin zij zich keren tegen de "doorgeschoten economisering van het maatschappelijk leven". De wethouders geven lucht aan hun "ongenoegen over het dominante denken in het openbaar bestuur met zijn onmiskenbare nadruk op een terugtredende overheid, privatisering en marktwerking".

Het pamflet, 'Een nieuwe lente', is vanmorgen aangeboden aan CDA-leider De Hoop Scheffer en GroenLinks-leider Rosenmöller, waarmee het werkstuk van de wethouders extra gewicht heeft meegekregen.

De inhoud van het pamflet sluit bovendien aan bij belangrijke passages uit recente toespraken van PvdA-fractieleider Melkert (Van Traa-lezing, congresrede) en bij een beschouwing van vice-fractieleider Duivesteijn in het maandblad Socialisme & Democratie ('Naar een progressief alternatief voor Paars').

De Rotterdamse wethouders Herman Meijer (GroenLinks) en Sjaak van der Tak (CDA) stelden vanmorgen met nadruk dat de auteurs van het essay "elkaar snel hebben gevonden in een gezamenlijke visie op de rol van burgers en maatschappelijke organisaties" in het krachtenveld tussen markt en overheid. Verschillen van opvatting tussen beide partijen wilden zij "niet wegpoetsen", maar "belangrijker is dat wij samen een uitweg zoeken uit het veel te stringente staat- en marktdenken, waarin veel sociaal kapitaal wordt vernietigd". CDA-leider De Hoop Scheffer sprak van "een interessante analyse", waarin diverse "kernwaarden" van zijn partij zijn te herkennen.

Overigens meende De Hoop Scheffer dat "er geen vergaande conclusies mogen worden getrokken als ik een keer een uurtje met Rosenmöller in één ruimte ben". Rosenmöller daarentegen ging een stap verder dan zijn CDA-collega. Hij bestempelde het essay ook als "politiek relevant", omdat de wethouders "vanuit hun eigen praktijk, van onderop, een gemeenschappelijke werkelijkheid hebben beschreven die in de volgende lente (het verkiezingsjaar 2002, red.) wellicht nog sterker kan doorklinken".

Deze zienswijze van Rosenmöller sluit aan bij de opvatting van PvdA-vice-fractieleider Duivesteijn, die de noodzaak bepleitte "gestaag samen te werken aan een gemeenschappelijke [progressieve] agenda (...), dat wellicht het best van onderop kan, met meer contact tussen de leden van de verschillende partijen". De PvdA'er meent dat de paarse coalities onder Kok-I en -II belangrijk werk hebben verricht door "oude, starre politieke verhoudingen te doorbreken", maar nu is de coalitie van PvdA, VVD en D66 verworden tot een 'ruileconomie', waarin "het politieke leven duurzaam [kan verschralen] tot zakendoen".

In een reactie noemt Duivesteijn het vanmorgen gepresenteerde essay van de CDA- en GroenLinks-wethouders "een heel belangrijk signaal", maar tegelijk toont hij zich teleurgesteld. "Als zij werkelijk op zoek zijn naar nieuwe vormen van samenwerking op grond van gelijkluidende maatschappelijke analyses, dan hadden ze ook wethouders van de PvdA en de ChristenUnie erbij moeten betrekken".

PvdA-fractieleider Melkert, beoogd opvolger van partijleider Kok, heeft de afgelopen weken diverse malen zijn politieke agenda voor de komende jaren ontvouwd, waarin hij grote nadruk legt op een herverdeling van verantwoordelijkheden in de publieke sector, met name in het onderwijs en de gezondheidszorg. In de Tweede Kamer heeft de VVD recentelijk apart gestaan tegenover min of meer gezamenlijke opvattingen van de PvdA, CDA, GroenLinks en andere Kamersfracties - onder meer in debatten over de privatisering van Schiphol, de liberalisering van de elekriciteitssector en een nieuwe wettelijke regeling voor zorgverlof.