Drie kunstprogramma's op de Nederlandse radio verdwijnen en ook de rest van Radio 5 gaat op de schop. Maar op Radio 1 komt er een dagelijkse kunstrubriek bij. De verwarring dreigt hierdoor zo groot te worden dat de omroepdirecteuren vrezen dat er nog meer luisteraars zullen afhaken dan nu reeds het geval is.

Door HENK VAN GELDER

HILVERSUM, 22 MAART. Het dagelijkse middagblok, dat twee jaar geleden op Radio 5 werd ingesteld voor de kunstprogramma's van diverse omroepen, wordt per 1 april geschrapt. Waar tot dusver elke middag tussen twee en vier uur een kunstrubriek te horen was, worden voortaan weer programma's uitgezonden van uiteenlopende aard. Radio 5 krijgt niet alleen een nieuwe naam (Radio 747 AM), maar ook een geheel nieuw uitzendschema. Als gevolg hiervan verdwijnen de programma's Schuim en as (NCRV), Vijfde verdieping (KRO) en Vreemde verhalen (VPRO).

"Ik ben er langzamerhand wel aan gewend dat in Hilversum alles voortdurend op de helling moet", zegt NCRV-eindredacteur Steven Peters, "maar het schrappen van Schuim en as vind ik heel erg spijtig. Het was ooit de voortzetting van Literama en daarmee is het waarschijnlijk het oudste kunstprogramma van de Nederlandse radio. In mijn omgeving spreek ik alleen maar mensen die het spoor door alle veranderingen allang bijster zijn. Mijn grote angst is dat er nu nog meer mensen afhaken."

Men hoopt de povere luistercijfers van de zender te verbeteren door vanaf 1 april 's morgens en 's avonds het Radio 1 Journaal ook op Radio 5 te laten horen. Daarvoor moet ruimte worden gemaakt.

Toen over de verschuivingen werd onderhandeld, hebben NCRV, KRO en VPRO de kans gegrepen om elk een dagelijks, actueel getint uur in de ochtend te bemachtigen. De drie omroepen hebben hun kunstzendtijd daarvoor ingeruild. "Cultuur is voor de NCRV helaas geen prioriteit meer", concludeert Steven Peters.

Alleen de KRO stelt er een nieuwe culturele rubriek op de late zondagavond voor in de plaats: Verum, bonum, pulchrum, door eindredacteur Louis Houët omschreven als 'een beschouwend programma over literatuur, theologie en filosofie'. Houët wijst erop, dat cultuur geen verplicht programma-onderdeel voor elke omroep meer is. De nieuwe mediawet legt immers geen verplichte percentages meer op aan de individuele omroepen. Houët: "Nu bekijkt men alleen per zender of er genoeg aan de diverse programmagenres wordt gedaan. En wie dat dan doet, is minder belangrijk."

In de twee jaar dat Radio 5 elke middag een kunstrubriek uitzond, hebben de programmamakers van de verschillende omroepen elk hun eigen specialisme gekozen, om doublures te voorkomen. "Daaruit zijn een paar mooie rubrieken ontstaan," zegt Peters, "waar iedereen met plezier aan heeft gewerkt." Hij maakte Schuim en as met vijf zes parttime- redacteuren, die nu elders emplooi moeten vinden. Dat geldt ook voor de makers van de twee andere geschrapte programma's.

Drie andere middagprogramma's blijven wel bestaan, maar ook zij ondergaan veranderingen: Ophef en vertier (VARA) verhuist van de maandag naar de vrijdag, Knetterende letteren (NPS) verliest op de vaste donderdag een half uur, en Spektakel (Humanistische Omroep Stichting) gaat van de zaterdag naar de dinsdag. "Ik zie alle ingrepen als een impuls die de zender best kan gebruiken", aldus HOS- eindredacteur Rina Spigt. "Maar ik kan me heel goed het verdriet voorstellen van mensen die jarenlang hun best hebben gedaan en ook onderscheidende programma's hebben gemaakt. Als je dat uit handen wordt geslagen, komt het hard aan. Ik hoop alleen niet dat ze nu in de verbittering blijven steken."

Radio Uit, de dagelijkse culturele actualiteitenrubriek die de NPS al ruim acht jaar lang verzorgt aan het eind van de middag, verdwijnt eveneens van Radio 5. "Maar dat is onze eigen wens geweest", zegt eindredacteur Peter Janssen. "Langzamerhand was de formule wat weggedreven van de oorspronkelijke opzet en ging het iets te veel lijken op de kunstprogramma's van eerder op de middag. Er waren te veel dubbelingen. En bovendien hebben we de ambitie nu eens voor een wat groter publiek te werken."

De redactie stapt over naar een dagelijks actualiteitenprogramma over cultuur en media op Radio 1, van zeven tot acht uur 's avonds. Een naam is er nog niet, en een vaste locatie (in Amsterdam) moet nog worden gevonden. Wel zijn er twee presentatoren, Jellie Brouwer en Petra Possel, die bij toerbeurt aantreden. Janssen voorziet 'een journalistiek programma voor een breed publiek' met de toonzetting van Met het oog op morgen.

Janssen noemt de combinatie met de media 'ietwat geforceerd', maar die is hem van hogerhand voorgeschreven. "En er is ook wel mee te werken, want er zijn heel wat raakvlakken."

Wel zit het Janssen dwars dat de opheffing van Radio Uit nu blijkt samen te vallen met het verdwijnen van het dagelijkse cultuurblok op Radio 5: "Dat is erg zuur, ja. Het is toch een soort kaalslag op die zender."